________________
४०
निशीथ-छेदसूत्रम् -१
बितिया परिणत - कड-योगिताए भइता तरे किंचि ॥
घू. मज्झा इति मज्झिमपुरिसा । बितिय त्ति बितियभंगो । ततिय त्ति ततियभंगो । नियमा इति अवस्सं । नियम- सद्दाओ जिनकप्प-वुदासो, पकप्पावधारणं । पकप्पो थेरकप्पो । नायव्वं बोधव्वमिति । तु अवधारणे, किमवधारयति ? इमं - दोह विमज्झिल्लभंगाण सामण्णमभिहियं, विसेसो भन्नति । बितिया इति बितियभंगिल्ला । परणयत्तेण कडजोगित्तेण य भइया पूर्ववत् । तरे किंचि त्ति तरति शक्नोति, किंचिदिति स्वल्पतरमिति ॥ कहमप्पतरमिति भण्णति
[भा. ८३] संघयणेण तु जुत्तो, अदढ - धिति न खलु सव्वओ अतरओ । देहस्सेव तु स गुणो न भजति जेण अप्पेण ॥
चू. संघयणेण य जुत्तो संपण्णो इत्यर्थः । अदढ - धिई धितिविरहितः । न इति पडिसेहे । खलु अवधारणे। सव्वसो सर्व्व प्रकारेण । अकरः असमर्थ, द्विप्रतिषेधः प्रकृतिं गमयति तरत्येवेत्यर्थः कहं धिति-विरहितो तरो ? भन्नति, देहस्सेव उ स गुणो "देहं" सरीरं, "गुणो" उबगारो । नगारो पडिसेहे । भज्जति विसायमुवगच्छति । जेण यस्मात्कारणात् । अप्पेणं स्तोकेनेत्यर्थः । गतो बितियभंगो || इयाणि ततिओ -
[भा. ८४] ततिओ धिति-संपन्नो, परिणय- कडयोगिता वि सो भइतो । एगे पुण तरमार्ण, तमाहु मूलं धिती जम्हा ॥
चू. ततिओ त्ति ततिय-भंगो । धिति-संपण्णो धृति - संपण्णो धृति - युक्तः, संघयण - विरहितः । अविसद्दा किंचि तरति धिति-संपन्नत्वात् । पुव्वद्धस्स सेसं कंठं । एगेत्ति एगे आयरिया । पुण विसेसणे । तरमाणं ति समत्थं । तदिति तइयभंगिल्लं । आहुरिति उक्तवंतः कम्हा कारणा तरमाणं भण्णंति ? भण्णति - तवस्स मूलंधिती जम्हा ॥ कहंपुण दुविह-संघयणुप्पत्ती भवति ? भण्णति
[ भा. ८५ ]
नामुदया संघयणं, धिती तु मोहस्स उवसमे होति । तहवि सती संघयणे, जा होति धिती न साहीणे ॥
चू. नाम इति छट्ठी मूल - कम्म - पगडी । तस्स बायालीसुत्तरभेदेसु अट्ठमो संघयणभेओ नाम । तस्स पुक्खलुदया पुक्खल - सरीरसंघयणं भवति । धितित्ति धिति-संघयणं । मोहो नाम चउत्था मूलकम्म- पगडी, तस्स खओवसमा धिती भवति । विसेसओ बरित्तमोहक्खओवसमा तत्थ विसेसओ नोकसायचरितमोहनीयखओवसमा । तत्थ विसेसओ अरतिखओवसमा । एवं दुविह- संवयणुप्पत्ती भवति ।
चोदक आह- “जति संघयण - धितीण भिण्णाणुपत्तीकारणाणि कम्हा तइयभंगो अतरमाणगो कज्जति ?” । पन्नवगाह - जइ विभिण्णाणुप्पत्तीकारणाणि तह वि सति संघयणे, "सति" त्ति विज्रमाणे संघयणे, जा इति जारिसी, होति धिती, न सा संघयण - हीणे भवति, तम्हा तइयभंगो अतरमाणगो । केतीमतेणं पुण तरमाण एव । गओ ततियो भंगो ॥ इयाणि चउत्थो
[भा. ८६ ] चरिमो परिणत-कड, योगित्ताए भइओ न सव्वसी अतरो ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org