________________
निशीथ-छेदसूत्रम् -१इमं । भोयणकाले जहा सत्तट्ठाण बहुआण कमट्टिताण इमं बहुयं भोजयसुत्ति आदिसति । एवं कम्माइकजेसु वि नेयं । गर्य आदेसग्गं । कालग्ग-मग्गे एगगाहाते भणति[भा. ५४] कालगं सव्वद्धा, कमग्ग चतुद्धा तु दव्वमादीयं ।
खंधोगाह ठितीसुय, भावेसु य अंतिमा जे ते॥ ___ चू. कलनं कालः तस्स अग्रं कालाग्रं । सव्वद्धा कहं ? समयो, आवलिया, लवो, मुहुत्तो, पहरो, दिवसो, अहोरत्तं, पक्खो, मासो, उऊ, अयणं, संवच्छरो, जुगं, पलिओवर्म, सागरोवमं, ओसप्पिणी, उसप्पिणी, पुग्गलपरिअट्टो, तीतद्धमणागतद्धा, सव्वद्धा । एवं सव्वद्धा सव्वेसिं अगं भवति बृहत्वात् । कालग्गं गयं ।
इदाणिं कमग्ग- कमो परिवाडी । परिवाडीए अग्गं कमग्गं । तं चउव्विहं । दव्वकमग्गं, आदिसहातोखेत्त-कमरगं, काल-कमगं, भाव-कमगंचेतिपच्छद्धे नजहासंखेण उदाहरणा खंध इति दव्वंग्गं ओगाह इति खित्तग्गं ठितिसु यत्तिकालग्गं ! भावेसुयत्ति भावग्गं । एतेसिं चउण्ह वि अंतिमा जे ते अग्गं भवंति । उदाहरणं-जहा दु-पएसिओ-ति-पएसिओ चउपंच-छ-सत्त-दु-नव-दस-पएसिओएवंजावऽनंतानंतपएसितोखंधोततो परंअन्नो बृहत्तरो न भवति सो खंधो दव्वगं । एवं एगपएसोगाढादि-जाव-असंखेयपदेसावगाढो सहमखंधो सव्वलोगे ततो परं अन्नो उक्कोसावगाहणतरो न भवति । स एव खेतग्गं । एवं एगसमयठितियं दव्वं दुसमयठितियं-जावअसंखेजसमयठितीयंजतो परंअन्नं उक्कोसतरठितीजुत्तं न भवति तं कालग्गं । ‘च सद्दी जातिभेयग्गमवेक्खते।
उदाहरणं-पुढविकाइयस्स अंतोमुहुत्तादारब्भ-जाव-बावीसवरिसहस्सठितीओ काल-जुत्तो भवति । एवं सेसेसवि नेयं । अचित्तेसुपरमाणस एगसमयादारब्भ जाव-असंखकालठिती जाता परमाणुठिती तो परं अन्नो परमाणु-उक्कस्सतरठितिओ न भवति तं परमाणु जातीतो कालग्ग । एवं जीवाजीवेसु उवउज्ज णेयं । एवं च सद्दो अवक्खेति । भावगं एगगुणकालगाति-जाव-अनंतगुणकालगाति भावजुतं तं भावमं भवति । ततो परं अन्नो उक्कोसतरो न भवति । एतं भावग्गं । गतं कमगं॥
___ इदाणिं गणणग्गं-एगादी जाव-सीसपहेलिया तो परं गणणा य पयट्टति तेण गणणाते सीसपहेलिया अग्गं । गतं नणग्गं।
उक्कोसं गणणग्गं, जा सीसपहेलिया ठिता गणिए।
जुत्तपरित्ताणंतं, उक्कोसं तं पि नायव्वं ।। संचय-भावग्गा दोवि भण्णंति - [भा. ५५] तण-संचयमादीणं, जं उवरि पहाणो खाइगो भावो।
जीवादिछक्कए पुण, बहुयग्गं पजवा होति॥ चू. तणाणि दमादीणि । तेसिं चओ पिंडइत्यर्थः । तस्स चयस्स उवरिं जा पूलिया तं तनग्गं भंण्णति । आदि सद्दातो कट्टपलालाती दट्टच्या । गयं संचयग्गं ।
इदाणि भावग्गं मूलदारगाहाए भणियं- “अगं भावो"त्ति । तं एवं वत्तव्वं – “भावो अगं", किमुक्तं भवति? भाव एव अग्गं भावगं । बंधानुलोभ्यात् “अगं भावो उ" । तं भावग्गं दुविहं-आगमओ नोआगमओ य । आगमओ जाणए उवउत्ते । णोआगमओ इमं
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org