________________
निशीथ-छेदसूत्रम् -१
संसयकरणं किमिदं विन्नाणत्यंतरभूतं उताणत्यंतरमिति । गुरुराह-न इदमत्यंतरभूतं घडस्स दंडादयो जहा, इदं तु अनत्यंतरं, अंगुलिए य वक्रकरणवत् । जदिदं संसयकरणं, सा एव संका, संकणं संका, चिन्ता संकेत्यर्थः । सा दुविहा देसे सब्वेय देसे जहा-तुल्ले जीवत्ते कहमेगे भव्वा एगे श्रभव्या, अहवेगेण परमाणुणा एगे आगासपदेसे पुण्णे अन्नो वि परमाणू तत्थेवागासपदेसे अवगाहति न य परमाणू परमाणुतो सुहुमतरो भवति, न य आयपमामे अन्नावगाहं पयच्छति, कहमेयं ति? एवमादि देसे संका । सव्वसंकत्ति सव्वं दुवालसंगं गणिपिडगं पायगभासानिबद्धं माणु एतन कुसलकप्पियं होज्जा ।
__ संकिणो असंकिणो य दोसगुणदीवणत्यं उदाहरणं-जहा ते पेयापाया-दारगा- एगस्स गिहवतिणो पसवियपुत्ता भज्जा मता । तेण यअन्ना घरिणी कता । तीए विपुत्तो जाओ।तो दोवि लेहसालाए पढंति । भोयणकाले आगताण दोण्ह विगिहतो णिविठ्ठाण मासकणफोडिया पेया दिन्ना।तत्थ मुयमातिओचिंतेइ-"मच्छित्ताइमा"।ससंकिओपियति। तस्ससंकाएवगुलियावाही जातो, मतो य । बितिओ चिंतेति-"न ममं माता मच्छियाओ देति" । निस्संकितो पिवति, जीवितो य । तम्हा संका न कायव्वा, निस्संकितेण भवियव्यं । संके ति दारं गतं ।
इदाणिं कंखेत्ति दारं । कंखाअन्नोन्नदंसणग्गाहो त्ति बतितो पादोगाहाए। कंखणं कंखा अभिलाष इत्यर्थः । कंखा अभिलासो, अन्नं च अन्नंच अन्नोन्नं-नाणप्पगारेसुत्ति भणिय होइ, दिट्ठी दरिसणंमतमित्यर्थः, तेसु नाणप्पगारेसु दरिसणेसु गाहोग्गहणं ग्राह गृहीतिरित्यर्थः एरिसा कंखा | साय दुविहा-देसे य सव्वे य । देसे जहा-किंचिएगंकुतित्थियमतं कंखति, जहा-“एत्थ विअहिंसा भणिता मोक्खोय, अस्थि सुकयदुक्कयाणं कम्माण फलवित्तिवेसेसो दिछो" एवमादि देसे । सव्वकंखा भन्नति। सव्वाणि सक्काजीविग-कविल-बोडितोलूग-वेद-तावसादिमताणि गेण्हति । सब्वेसु तेसु जहाभिहितकारणेसुरुइं उपायंतो सव्वकंखी भवति
अकंखिणो कंखिणो य गुणदोसदरिसणत्यं भन्नति उदाहरणं । राजा अस्सेण अवहरितो । कुमारोमच्चो य अडविं पविट्ठा । छुहा परज्झा वनफलाणि खायंति । पडिणियत्ताणं राया चिंतेति लड़ग-पूडलगमादीणि सव्वाणि भक्खेमि ति आगया दो विजणा । रायेण सूयारा भणिता । जं लोए पवरं तितं सव्वं रंधेह त्ति । तेहिं रद्धं उवठवियं रन्नो। सो राया पेच्छणगदिद्रुतं कप्पेति कपडियाबलिएहिंघाडिजंतिएवं मिट्ठस्सओगासोहोहितित्तिकाउंकठो मंडकोंडगादीणि खतिताणि । तेहिं सूलेण मतो। अमच्चेण पुण वमण-विरेयणाणि कताणि । सो आभागी भोगाणं जाओ । इयरो यमओ । तम्हा कंखा न कायव्वा । कंखेत्ति दारं गतं।
इदाणि वितिगिच्छेत्तिदारं । "संतंमि विवितिगिच्छ' गाहा-पच्छद्ध । संतंमि विजमाणमि, अवि पयत्थ संभावणे, किं संभावयति ? “पञ्चक्खे वि ताव अत्थे वितिगिच्छं करेति किमु परोक्खे" एतं संभावयति । वितिर्गिच्छा नाम मतिविप्लुति । जहा थाणुरयं पुरिसोऽयमिति । सिन्झेज त्तिजहाऽऽभिलसितफलपावणं सिद्धी । नगारेण संदेहं जणयति । मे इति आत्मनिर्देशः । अयमिति ममाभिप्रेतः अर्थः अर्थ्यते इत्यर्थः । एस पयत्थो भणिओ । उदाहरणसहिओ समुदायस्थो भन्नति । सा वितिगिच्छा दुविहादेसे सव्वे य । तत्थ देसे – “अह्म मोय-सेय-मल-जल्ल-पंकदिद्धगत्ता अच्छामो, अभंगुब्बट्टणादि न किंचि विकरेमो, न नजति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org