________________
१५
तन्दुलवैचारिक-प्रकिर्णकसूत्रम् १२३ अह सीसपूरओ मे नियगसरीरम्मि साहीणो। वृ. 'मेउव०' मेदः अस्थिकृत्वसा-विस्नसा चशब्दोऽनेकशरीरान्तर्गतावयवग्रहणार्थः रसिका-व्रणाधुत्पन्ना 'खेले त्ति कण्ढमुखश्लेष्मा 'सिंघाणए यत्ति नासिकाश्लेष्मा 'एयंति एतन्मेदादिकं 'छुभ'त्ति क्षुपध्वं-मस्तके प्रक्षेपयत अथ शीर्षपूरको 'भे' भवतां निजकशरीरे स्वाधीनः-स्वायत्तो वर्तते ॥ मू. (१२४) साकिर दुष्पडिपूरा वच्चकुडी दुप्पया नवच्छिद्दा।
उक्कडगंधविलित्ता बालजणो अइमुच्छियं गिद्धो॥ वृ. 'सा किर०' सा वर्चस्ककुटी-विष्ठाकुटीरिका किरत्तिनिश्चयेन दुष्प्रतिपूरा पूरयितुमशक्येत्यर्थः, किंभुता ? -द्विपदा नवच्छिद्रा, उत्कटगन्धविलिप्ता-तीव्रदुर्गन्धव्याप्ता, एवंवधा शरीकुटी वर्तते, तां च बालजनो-मूर्खलोकः अतिमूर्छितं यथा स्यात् तथा गृद्धो-लम्पटत्वं गतः॥ म. (१२५) जंपेमरागरत्तो अवयासेऊण गूढमुत्तोलिं।
दंतमलचिक्कणंगं सीसघडीकंजियं पियसि ।। वृ. कथं गृद्ध इत्याह-'जं पेम०' यस्मात् प्रेमरागरक्तः-कामरागग्रथिलीकृतो लोक'अवयासेऊण'त्ति अवकाश्य-प्रकाश्य-प्रकटीकृत्येर्थ 'गूढमुत्तोलिं'ति अपवित्रंरामाभगंपुंश्चिह्न वाजुगुप्सनीयं, दन्तानां मलः-पिपिका दन्तमलस्तेन सह 'चिक्कणंग' चिक्कणाङ्ग-चिगचिगायमानमहं-शरीरमालिङ्गय च शीर्षघटीकाञ्जिकं-कपालकर्परखट्टरसंचुम्बनादिप्रकारेण 'पियसित्ति पिबसि, अतृप्तवत्धुंटयसि ।। मू. (१२६) दंतमुसलेसु गहणं गयाण मंसे य ससयमीयाणं।
वालेसुंचमरीणं चम्मनहे दीवियाणं च ।। वृ. 'दंतमु०' गजानांदन्तमुशलेषु 'गहणं ति ग्रहणं-आदानं लोकानां वर्तते मांसे चशब्दात् स्नसाथ ङ्गादौ शशममृगाणां ग्रहणं वर्तते, चमरीणांवालेषु ग्रहणं, द्वीपिकानां चित्रकव्याघ्रादीनां चर्मनखेषुग्रहणं, चशब्दादनेकतिरश्चामवयवग्रहणं वर्तते । को भावः? -यथा गजादीनां तिरश्चां दन्तादिकं सर्वेषां भोगाय भवति तथा मनुष्यावयवो न भोगाय भवति पश्चादतः कथ्यतेऽनेनादौ जिनधर्मो विधेय इति॥ मू. (१२७) पूइयकाए य इहं चवणमुहे निचकालवीसत्यो।
आइक्खस समावं किम्मिऽसि गिद्धो तुम मूढ ।। वृ. 'पूइ०' इहपूतिककाये-अपवित्रवपुषि च्यवनमुखे-मरणसम्मुखे नित्यकालविश्वस्तःसदा विश्वासं गतः ‘आइक्खसु०' आख्याहि कथय सद्भावं-हार्दै 'किम्हिऽसित्ति कस्मादसि गृद्धस्त्वं मूढो मूर्ख, यद्वा हे मूढ ! मूर्ख ब्रह्मदत्तदशमुखादिवत् ।। मू. (१२८) दंतावि अकज्जकरा वालाविव वडमाण बीभच्छा।
चम्मपि य बीभच्छंभण किं तसि तंगओ रागं। वृ. 'दंता०' दन्ता अप्यकार्यकराः वाला अपि विवर्धमानाः सर्पवद् बीभत्सा भयङ्कराः चर्मापि बीभत्संभण कथय किं तसि० ति तस्मिन् शरीरे 'त'मिति त्वं रागं गतः ।।
मू. (१२९) सिंभे पित्ते मुत्ते गृहमि य वसाइ दंतकुडीसु।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org