________________
१३८
तन्दुलवैचारिक-प्रकिर्णकसूत्रम् १६ ॥२॥ मेहनं खरता दाढ्य, शौण्डीय श्मश्रुधृष्टता ।
स्त्रीकामितेति लिङ्गानि, सप्त पुंस्त्वे प्रचक्षते ॥ ॥३॥
स्तनादिश्मश्रुकेशादिभावाभावसमन्वितम्।
नाहि
नपुंसकं बुधाः प्राहुर्मोहानलसुदीपितम् ।। इति ।। अथतिरश्चां गर्भे भवस्थितिमाह-'तिरिए त्तितिरश्चांग स्थितिरुत्कृष्टतः अष्टौ वर्षाणि, ततः परं विपत्ति प्रसवो वेति, जघन्यतः अन्तर्मुहूर्तमाना भवस्थितिरिति ।।
अथ जीवो गर्भे उत्पद्यमानः किमाहारमाहारयति ततश्च किंस्वरूपो भवतीत्याहमू. (१७) इमो खलु जीवो अम्मापिउसंयोगेमाउउयंपिउसुक्वंतं तदुभयसंसढकलुसंकिब्बिसं तप्पढमयाए आहारं आहारिता गब्भत्ताए वक्कमइ।
वृ.'इमो खलु'त्ति यावत् 'वक्कमइत्ति मुत्कलं, अयंजीवः खलु इति निश्चितं मातापित्रोः संयोगे 'माउउयं ति मातुरोजो-जनन्या आर्तवं शोणितमित्यर्थः पिउसुक्कंति' पितुः शुक्र, इह यदिति शेषः 'त' ति तदाहारं तस्य-गर्भव्युत्क्रमणस्य प्रथमता तत्प्रथमता तया ‘आहारित'त्ति तैजसकार्मणशरीराभ्यां भुक्त्वा गर्भतया-गर्भत्वेन 'वक्कमइ'त्ति व्युत्क्रामति उत्पद्यत इत्यर्थः, किंभूत-माहारं? - 'दुभयसंसिति तयोः-शुक्रशोणितयोरुभयंतच तत् संसृष्टं च-मिलितंच तदुभयसंसृष्टं, कलुषं-मलिनं किब्बिसंतिकर्बुरमिति, ततः केन क्रमेणशरीरंनिष्पाद्यते इत्याहमू. (१८) सत्ताहं कललं होइ, सत्ताहं होइ अब्बुयं।
अब्बुया जायए पेसी, पेसीओ य घनं भवे ।। वृ. 'सत्ताह मित्यादि० यावद्भवेत्तिपा, सप्ताहोरात्राणियावत् शुक्रशोणितसमुदायमात्रं कललं भवति १ ततः सप्ताहोरात्राणि अर्बुदो भवति, ते एव शुक्रशोमिते किञ्चित् स्त्यानीभूतत्वं प्रतिपद्येते इति २ ततोऽपिचार्बुदात् पेसी-मांसखण्डरूपाभवति ३ ततश्चानन्तरंसाधनं-समचतुरनं मांसखण्डं भवति॥
मू. (१९) तो पढमे मासे करिसूणं पलं जायइ १ बीए मासे पेसी संजायए घणार तइए मासे माउए दोहलं जणइ३ चउत्थे मासे माउए अंगाईपीणेइ ४ पंचमे मासे पंच पिंडियाओ पाणिं पायं सिरंचेव निव्वत्तेइ ५छट्टे मासे पित्तसोणियं उवचिणेइ ६ सतमे मासे सत्त सिरासयाइं७०० पंच पेसीसयाई ५०० नवधमणीओ नवनउइंच रोमकूवसयसहस्साई निवत्तेइ ९९००००० विणा केसमंसुणा सह केसमंसुणा अछुट्टाओ रोमकूक्कोडीओ निव्वत्तेइ ३५००००००, अट्ठमे मासे वित्तीकप्पो हवइ।
वृ. तो पढमे०' ततः-इह च तच्छुक्रशोणितमुत्तरोत्तरपरिणाममासादयत् प्रथमे मासे कर्षोनं पलं जायते, पञ्चगुआभिषिः षोडशभिषिः कर्ष :चतुर्भिः कषैः पलमिति वचनात् त्रयः कर्षाः स्युरिति भावः १ द्वितीये तु मासे मांसपेसी घना-घनस्वरूपा भवति, समचतुरन मांसखण्डं जायत इत्यर्थः २ तृतीये मासे तु मातुर्दोहदं जनयतीत्यर्थः ३ चतुर्थे मा मातुरङ्गानि प्रीणयति-पुष्टानि करोतीत्यर्थः ४ पञ्चमे मासे पाणिद्वयपादद्वयमस्तकरूपाः पञ्च पिण्डिकाःपञ्चाङरान् निवर्तयति निष्पादयतीत्यर्थः ५।
षष्ठे मासे पीयते जलमनेनेति पित्तं पित्तं च शोणितं च पित्तशोणितं तत् उपचिनोति-पुष्टं
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org