________________
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्ति-उपाङ्गसूत्रम् १/२० मू (२०) कहि णं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे उत्तरड्ढभरहे नामं वासे पण्णते?, गोअमा! चुल्लहिमवंतस्स वासहरपब्वयस्स दाहिणे णं वेअड्ढस्स पव्वयस्स उत्तरेणं पुरच्छिमलवणसमुदस्स पञ्चच्छिमेणं पञ्चच्छिमलवणसमुहस्स पुरच्छिमेणं एत्थ णं जंबुद्दीवे दीवे उत्तरड्ढभरहे नामं वासे पण्णत्तेपाईणपडीणायए उदीणदाहिणविच्छिण्णेपलिअंकसंठिएदुहालवणसमुदंपुढेपुरच्छिमिलाए कोडीए पुरछिमिलं लवणसमुदंपुढे पञ्चच्छिमिल्लाए जाव पुढे गंगासिंधूहि महानईहिंतिभागपविभत्ते दोन्नि अद्वतीसे जोअणसए तिन्नि अ एगूणवीसइभागे जोअणस्स विखंभेणं, तस्स बाहा पुरच्छिमपञ्चच्छिमेमं अट्ठारस बानउए जोअणसए सत्त य एगूणवीसइभागेजोअणस्स अद्धभागं च आयामेणं तस्स जीवा उत्तरेणं पाइणपडीणायया दुहा लवणसमुहं पुट्टा तहेव जाव चोद्दस जोअणसहस्साइंचत्तारिअ एक्कहत्तरेजोअणसए छच्च एगूणवीसइभाएजोअणस्स किंचिविसेसूणे आयामेणं पन्नत्ता, तीसे घनुपट्टे दाहिणेणं चोइस जोअणसहस्साई पंच अट्ठावीसे जोअणसए एक्कारस य एगूणवीसइभाए जोअणस्स परिक्खेवेणं।
उत्तरड्ढभरहस्स णं मंते ! वासस्स केरिसए आयारपडोयारे पन्नते?, गोअमा ! बहुसमरमणिजे भूमिभागेपनत्ते, सेजहाणामएआलिंगपुक्खरेइवाजावकित्तिमेहिं देवअकित्तिमेहिं चेव, उत्तरड्ढभरहे णं भंते! वासे मणुआणं केरिसए आयारभावपडोयारे पन्नत्ते?, गोअमा! ते णं मणुआ बहुसंघयणा जाव अप्पेगइआ सिझंति जाव सव्वदुक्खाणमंतं करोति।
वृ- अथोत्तरार्द्धभरतवर्ष क्वास्तीति प्रश्नसूत्रमाह-'कहि णमित्यादि, दक्षिणाभरतसमगमकत्वेन व्यक्तं, नवरं 'पलिअंक'त्ति पर्यवत् संस्थितं-संस्थानं यस्य तत्तथा, द्वे शते अष्टत्रिंशदधिके त्रींश्चैकोनविंशतिभागान् योजनस्य विष्कम्भेनेति, अस्य शरस्तु प्राच्यशरसहितस्वक्षेत्र विस्तारो योजनतः ५२६-६, कलास्तु १००००।
अथास्य बाहे आह-'तस्स बाहा' इत्यादि, तस्योत्तरार्द्धभरतस्य बाहा-पूर्वोक्तस्वरूपा पूर्वापरयोर्दिसोरेकैकाअधादशयोजनशतानि द्विनवतियोजनाधिकानिसप्तचैकोनविंशतिभागान् योजनस्य अर्द्धभागं चैकोनविंशतितमभागस्य, योजनस्याष्टत्रिंशत्तमभागामित्यर्थ, अत्र करणं यथा-गुरु धनुःपृष्ठं कलारूपं २७६०४२ अस्मात् २०४१३१ कलारूपं लघु धनुःपृष्ठं शोध्यते, जातं७१९११, अर्द्ध कृते जातं कला ३५१५५ कलार्द्ध च, तासां योजनानि १८९२ कलाः७ कलार्द्ध चेति, एतच्चैकैकस्मिन् पार्वे बाहाया आयाममानं ।
अथास्य जीवामाह- तस्य जीवा-प्रागुक्तस्वरूपा उत्तरेण-क्षुद्रहिमवद्गिरिदिशि प्राचीनप्रतीचीनायता द्विधा लणसमुद्र स्पृष्टा तथैव-दक्षिणार्द्धभरतजीवासूत्रवदेव ‘जाव'त्ति ‘पञ्चस्थिमिल्लंलवणसुदंपुढे तिपर्यन्तंसूत्रज्ञेयम्चतुर्दशयोजनसहमणिचत्वारि चैकसप्तत्यधिकानि योजनशतानि षट् चैकोनविंशतिभागान् योजनस्य किञ्चिद्विशेषोनान् आयामेन प्रज्ञप्ता, अत्र करणं यथा-कलीकृतो जम्बूद्वीपव्यासः १९ शून्य ५, इधुनितः १८९ शून्य ४, इषुगुणः १८९ शून्यः ८, चतुर्गुणः ७५६ शून्य ८, एष उत्तरभरतार्द्धजीवावर्ग, अस्य वर्गमूले लब्धाः कलाः २७४९५४, शेषंकलांशाः२९७८८४ छेदः ५४९९०८ लब्धकलानां १९भागेयोजन १४४७१ उद्धरितैः शेषकलांशैर्मध्ये प्रक्षिप्तैः षष्ठी कला किञ्चिद्विशेषोना विवक्षितेति ।
अथास्य धनुःपृष्ठमाह- तस्या-उत्तरार्द्धभरतजीवाया दक्षिणपार्वे धनुःपृष्ठ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org