________________
२८४
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रम्-२- ३६/-1-1६०५ नत्थि, केवइया पुरेक्खडा?, गो०! नत्थि, एगमेगस्सणंभंते! नेरइयस्सअसुरकुमारत्ते केवइया तेयगसमुग्घाया अतीता ?, गो० ! अनंता, केवइया पुरेक्खडा?, गो० ! कस्सइ अस्थि कस्सइ नस्थि, जस्सत्थि जहन्नेणं एक्को वा दो वा तिन्नि वा उक्कोसेणं संखेज्जा वा असंखेज्जा वा अनंता वा' इत्यादि सूत्रोक्तं विशेषमुपजीव्य स्वयं परि भावनीयं, अत्रापि सूत्रसङ्ख्यामाह-'एव'मित्यादि, एवं-मारणान्तिकसमुद्घातगतेन क्वचित्सर्वथा निषेधरूपेणच प्रकारेणएतेऽपि-तैजसमुद्घातगता अपि चतुर्विंशतिः चतुर्विंशतिका-दण्डका भणितव्याः । सम्प्रत्याहारकसमुद्घातं चिन्तयत्राह-‘एगमेगस्सण'मित्यादि, इह सर्वेष्वपि स्थानेषु मनुष्यत्वचिन्तायामतीता जघन्यत एको द्वौ वा उत्कर्षतस्त्रयश्च, पुरस्कृता जघन्यत एको वा द्वौ वा त्रयो वा उत्कर्षतश्चत्वारः, शेषेषु स्थानेषु अतीताः पुरस्कृताश्च प्रतिषेद्धव्याः मनुष्य स्य मनुष्यत्वचिन्तायामतीताः पुरस्कृताश्च जघन्यत एको वा द्वौ वा त्रयो वा उत्कर्षतश्चत्वारः,अत्रार्थे च कारणं प्रागेवोक्तं, अत्रापि सूत्रसङ्घयामाह
“एव'मित्यादि, एवम्-उपदर्शितेन प्रकारेण एते आहारकमुद्घातविषयाश्चतुर्विंशतिसङ्ख्याकाः दण्डका वक्तव्याः, कियडूरंयावदित्याह-यावद्वैमानिकस्य वैमानिकत्वे-वैमानिकत्वविषयंसूत्रं, तचैवम्-‘एगमेगस्सणंभंते! माणियस्स वेमाणियत्ते केवइया आहारगसमुग्घाया अतीता?, गो०! नत्थि, केवइया पुरेक्खडा?, गो०! नत्थि इति। अधुना केवलिसमुद्घातमभिधित्सुराह-'एगमेगस्स णं भंते !इत्यादि, अत्राप्ययं तात्पर्यार्थः-सर्वेष्वपि स्थानेषु मनुष्यत्वचिन्ताव्यतिरेकेणातीताः पुरस्कृताश्च प्रतिषेद्धव्याः, मनुष्यवर्जेषु मनुष्यत्वचिन्तायामतीताः प्रतिषेद्धव्याः, पुरस्कृतस्तु कस्याप्यस्ति कस्यापि नास्ति, यस्याप्यस्ति तस्याप्येक एवेति वक्तव्यः, मनुष्यस्य मनुष्यत्वचिन्तायामतीतः कस्यापिअस्तिकस्यापिनास्ति, यस्याप्यस्तितस्याप्येक एव, एतच्च प्रश्नसमये केवलिसमुद्घातादुत्तीर्ण केवलिनमधिकृत्य, पुरस्कृतोऽपिकस्यापिअस्तिकस्यापि नास्ति, यस्याप्यस्ति तस्याप्येक इति वक्तव्यं, अत्रापि सूत्रसङ्ग्यायमाह
___ एव'मित्यादि एवम्-उपदर्शितेन प्रकारेण एते केवलिसमुद्घातविषयाश्चतुर्विंशतिश्चतुरिवंशतिसङ्ख्याका दण्डका भवन्ति, तदेवं सर्वसङ्ख्यया एकत्वविषयाणांचतुर्विंशतिदण्डकसूत्राणामष्टषष्टयधिकं शतं जातं, एतावत्सङ्ख्याकान्येव बहुत्वविषयाण्यपि सूत्राणि भवन्ति, तानुयपदिदर्शयिषुराह
मू. (६०६) नेरइयाणं भंते ! नेरइयत्ते० के० वेदनास० अतीता?, गो० ! अनंता, के० पुरे०?, गो० ! अनंता, एवं जाव वेमाणियत्ते, एवं सव्वजीवाणं भाणितव्वं जाव वेमाणियाणं वेमाणियत्ते, एवं जाव तेयगस० नवरं उवउजिऊण नेयव्वं जस्सस्थि वेउब्बियतेयगा।
नेरइयाणं भंते ! नेरइयत्ते केवतिता आहारगस० अतीता?, गो०! नत्थि, केवतिता पु० गो० ! नथि एवं जाव वेमाणियत्ते, नवरं मणूसत्ते अतीता असं० पुरेक्खडा असंखेजा एवं जाव वेमाणियाणं, नवरंवणस्सइकाइयाणं मणूसत्ते अतीताअनंतापुरेक्खडाअनंता, मणूसाणं मणूसत्ते अतीता सिय संखेजा सिय असंखेजा, एवंपुरेक्खडावि, सेसा सब्बेजहा नेरइया, एवंएते चउवीसं चउवीसा दंडगा।
नेरइयाणं भंते ! नेरइयत्ते केव० केवलिसमुग्घाया अतीता?, गो०! नत्थि, के० पु०?, गो० ! नत्थि, एवं जाव वेमाणियत्ते, नवरं मणूसत्ते अतीता णत्थि, पुरे० असंखेज्जा, एवं जाव
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org