________________
२६४
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रम्-२-३५/-1-1५९४
तत्सङ्ग्राहिका द्वितीया गाथा- मू. (१९५) सायमसायं सव्ये सुहं च दुक्खं अदुक्खमसुहं च ।
मानसरहियं विगलिंदिया उ सेसा दुविहमेव ।। वृ. 'सायमसायमित्यादि, सर्वे संसारिणः सातामसातां चशब्दात् सातासातां च वेदनां वेदयन्ते, तथा सुखांदुःखांअदुःखासुखांच, तथा विकलेन्द्रिया-एकद्वित्रिचतुरिन्द्रिया:-तुशब्दस्याधिकारार्थसंसूचनार्थत्वादसंज्ञिपञ्चेन्द्रियाश्च मानसरहितां-मनोविकलां वेदनां वेदयन्ते, शेषास्तु द्विविधामेवशरीरमनोनिबन्धनां, शारीरीमानसीं तदुभयसमुद्भवांचेतिभावः, निदाऽनिदादिगतस्तु विशेषो न सङ्ग्रहीतो, विचित्रत्वात् सूत्रगतः । तत्र 'यथोद्देशं निर्देश' इति न्यायात् प्रथमतः शीतादि-वेदनाः प्रतिपादनार्थमाह
मू. (५९६) कइविहाणं भंते ! वेदणा पं०?, गो० ! तिविहा वेदना पं०, तं०-सीता उसिणा सीतोसिणा, नेरइया णं भंते ! किं सीतं वेदनं वेदेति उसिणं वे० वे० सीतोसिणं वेदनं वेदेति?, गो०! सीतंपि वेदनं वेदेति उसिणंपि वे० के० नो सीतोसिणं वे० वे०, केईएक्कक्कपुढवीए वेदनाओ भणंति, ___रयणप्पभापुढविनेरइयाणं भते ! पुच्छा, गो० ! नो सीतं वेदनं वे० उसिणं वे० ० नो सीतोसिणं वे० वे०, एवं जाव वालुय्यभापुदविनेरइया, पंकप्पभापुढविनेरइयाणं पुच्छा, गो०! सीतंपि वे० के० उसिणंपि वे० वे०, नो सीतोसिणं वे० वे०, ते बहुयतरागा जे उसिणं वेदनं वेदंति, ते थोवतरागाजे सीतं वेदनं वे०, धूमप्पभाए एवं चेव दुविहा, नवरंते बहुतरागाजे सीतं वे० वे० ते थोवतरागाजे उसिणंवे० वेदेति, तमाएयतमतमाएयसीयं वे० वे० नो उसिणं वे० वे०, नो सीतोसिणं वे० वेदेति,
असुरकुमाराणं पुच्छा, गो०! सीतंपिवे० वे० उसिणंपि वै० वे० सीतोसीणंपि वे० वे०, एवंजाव वेमाणिया। कतिविहाणंभंते! वेदणापं०?, गो०! चउब्बिहा वेदणा पं० त०-दब्बतो खेत्ततो कालते भावतो, नेरइयाणं भंते ! किंदवतो वेदनं ० ० जाव किं भावतो वे० ०?. गो०! दबओविवे० वे० जाव भावओवि वे-वे०, एवं जाव वेमाणिया।
कतिविहा णं भंते ! वेदना पं०?, गो०! तिविहा वेदना, पं०, तं०-सारीरा माणसा सारीरमाणसा, नेरइया णं भंते ! किंसारीरं वे० वे० माणसं वेयणं वे० सारीरमाणसंवे० ०?, गो०! सारीरपि वे० वे० माणसंपिवे०० सारीरमाणसपि वे० वे०, एवंजाव वेमाणिया, नवरं एगिदियविगलिंदिया सारीरं वे० वे० नो माणसं वे० वे० नो सारीरमाणसं वे० ०।
कइविहा णं भंते ! वेयणा पं०?, गो० ! तिविहा वेदनाा पं०, तं०-साता असाता सातासाता, नेरइया णं भंते ! किं सायं वेदनं वेदंति असातं वे० के० सायसायं ० ०? गोयमा! तिविहंपि वे० वे० एवं सव्यजीवा जाव वेमाणिया। कतिविहा णं भंते ! वेदना पं०?, गो० ! तिविहा पं०, तं०-दुक्खा सुहा अदुक्खसुहा, नेरइया णं भंते ! किं दुक्खं वेदनं वे० वे० पुच्छा, गो० ! दुक्खपि वे० वे० सुहंपि वे० वे० अदुक्खमसुहंपि वे० वे० एवंजाव वेमाणिया।
वृ. 'कइविहा णं भंते !' इत्यादि, शीता-शीतपुद्गलसम्पर्कसमुत्था, एवमुष्णा, या च अवयवभेदेन शीतोष्णपुद्गलसम्पर्कतः शीता उष्णा च सा शीतोष्णा, एनामेव त्रिविधां वेदनां नैरयिकादिचतुर्विंशतिदण्डकक्रमेण चिन्तयति
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org