________________
२५४
प्रज्ञापनाउपासूत्रम्-२- ३४/-1-1५८५
काए फासे रवे सद्दे यमणे य अप्पबहं।। वृ. तदनन्तरं सम्पत्तस्स 'अहिगमे' इति, सम्यकत्वस्याधिगमो नैरयिकादिचतुर्विंशतिदण्डकक्रेमण चिन्तनीयः, 'तत्तो परियारणा य बोद्धव्वा' इति ततः-सम्यकत्वाधिगमप्रतिपादनादूर्ध्वं परिचारणा वक्तव्यताय बोद्धव्या, कस्मिन् विषये इत्याह-काये स्पर्श रूपे शब्दे मनसिच, ततः कायप्रवीचारादीनामल्पबहुत्वं, भावप्रधानोऽयं निर्देशः-अल्पबहुतवं वक्तव्य।
मू(५८६) नेरइयाणंभंते! अनंतराहाराततोनिव्वतणाततोपरियाइणयाततोपरिणामया ततोपरियारणयातओपच्छा विउव्वणया?,हंता! गो०! नेरइयाणं अनंतराहाराततो निव्वतणया ततो परियादिणया ततो परिणामया तओ परियारणया तओ पच्छा विउव्वणया,
___ असुरकुमाराणंभंते! अनंतराहाराततो निव्वत्तणयाततो परियाइणया ततो परिणामया ततो विउव्वणया तओ पच्छा परियारणया?, हंता ! गो० ! असुरकुमारा अनंतराहारा ततो निब्धत्तणया जाव ततो पच्छा परिया०, एवंजाव थणियकुमारा,
पुढविकाइयाणंभंते! अनंतराहारा ततो निव्वत्तणया ततो परियाइणया ततो परिणामया ततो परिया० ततोविउ०?, हंता गो० ! तं चेव जाव परियारणया नो वेवणं विउव्वणया, एवं जाव चउरिदिया, नवरं वाउक्काइया पं-चिंदियतिरिक्खजोणिया मणूसा य जहा नेरइया, वाणमंतरजोइसियवेमाणिया जहा असुरकुमारा
वृ.सम्प्रति 'यथोद्देशंनिर्देश' इति प्रथमतोऽनन्तरागताहारकवक्तव्यतामभिधित्सुरिदमाह'नेरइया णं भंते !' इत्यादि, नरयिकाः, णमिति वाक्यालङ्कारे, भदन्त !-परमकल्याणयोगिन् ! परमसुखयोगिन् ! वा अनन्तरं-उपपातक्षेत्रप्राप्तिसयमेव आहारयन्तीत्यान्तरागताहाराः, 'ततो निव्वत्तणया इतिततः-अन्तराहग्रहणादारभ्यक्रमेणशरीरस्येतिगम्यतेनिर्वर्तना-निष्पतिर्भवति, 'ततोपरियाइणया इतिततः-शरीरनिष्पत्तेरकारभ्य पर्यादानं यथायोगमङ्गप्रत्यङ्गैर्लोमाहारादिना समन्ततः पुद्गलादानं 'ततो परिणामणया' इति ततः पुद्गलादानादनन्तरं तेषां पुद्गलानां परिणामनं-इन्द्रियादिरूपतयापरिणत्यापादानं 'ततोपरियारणया' इतिततः-इन्द्रियादिरूपतया परिणत्यापादानादूध्वं परिचारणा-यथायोगं शब्दादिविषयोपभोगः, ततः पश्चात् विकुर्वणावैक्रियलब्धिवशात् विक्रिया नानारूपा ?, एवमुक्ते भगवानाह-'हंता ! गोयमे त्यादि, हन्तेत्यभ्यनुज्ञार्थं, हंता! गौतम ! नैरयिका अनन्तराहारा इत्यादि,
तदेवं यथा नैरयिकाणामनन्तराहारादिवक्तव्योतोक्ता तथा असुरकुमारादीनामपि स्तनितकुमारपर्यवसानानां वक्तव्या, नवरंतेषांपूर्व विकुर्वणं पश्चात् परिचारणा, तेहि विशिष्टशब्दाधुपभोगवाञ्छायां पूर्वमिष्टं वैक्रिय रूपं कुर्वन्ति पश्चात् शब्दाधुपभोगमित्येष नियमः, शेषास्तु शब्दाधुपभोगसम्पत्तौ सत्यां हर्षवशात् विशिष्टतरशब्दाधुपभोगवाञ्छातः अन्यतो वा कुतश्चित्कारणात्विकुर्वते, ततस्तेषांपूर्वं प्रवीचारणापश्चाद्विकुर्वणेति, पृथिवीकयविषये प्रश्नसूत्रं तथैव उत्तरसूत्रे तावद् वक्तव्यं यावत् परिचारणा, तेषामपि स्पर्शोपभोगसम्भवात्, ‘नो चेवणं विउव्वणय'त्ति न चैव तेषां विकुर्वणा वाच्या, वैक्रियलब्धेरसम्भवात्,
“एव'मित्यादि, एवं-पृथिवीकायिकवत् अप्कायादयो वातकायवस्तिावदध्येतव्या यावच्चतुरिन्द्रियाः, सर्वेषामपि वैक्रियलब्धेरसम्भवेन सूत्रस्य समानत्वात्, वातकायान् प्रति विशेषमभिधित्सुः समानगमत्वात् पञ्चेन्द्रियतिर्यग्मनुष्याणामपि वातकायैः सहातिदेशमाह
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org