Page Text
________________
४२
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्र-१-१/-1-1११९ प्रत्येकजीवत्वपरिज्ञानाय लक्षणमाह-'जस्स मूलस्से' त्यादि गाथाचतुष्टयं, यस्य मूलस्य काष्ठात्-मध्यसारात्छल्ली-वल्कलरूपा तनुतराभवति सा परित्तजीवा' प्रत्येकशरीरजीवात्मिका द्रष्टव्या, 'जेयावना तहाविहा' इति यापि चान्याअधिकृतया प्रत्येकशरीर-जीवात्मकत्वेन निश्चितया छल्लया समानरूपा छल्ली सापितथाविधा-प्रत्येकशरीरजीवात्मिका अवगन्तव्या,
एवं कन्दादिविषया अपि तिम्रः गाथा भावनीयाः ।। यदुक्तम्-'जस्स मूलस्स भग्गस्स समो भङ्गो पदीसइ' इत्यादि, तदेव लक्षणं स्पष्टं प्रतिपिपादयिषुरिदमाहमू. (१२०) चक्कागंभञ्जमाणस्स, गंठी चुन्नघनो भवे ।
पुढविसरिसेण भेएण, अनंतजीवं वियाणाहि ॥ वृ. 'चक्काग'मित्यादि, चक्रक-चक्राकारं एकान्तेन समं भङ्गस्थानं यस्य भज्यमानस्य मूलकन्दस्कन्धत्वक्शाखापत्रपुष्पादेर्भवति तन्मूलादिकमनन्तजीवं विजानीहि इति सम्बन्धः, तथा 'गंठी चुनधनोभवे' इतिग्रन्थिः पर्व सामान्यतो भङ्गस्थानं वासयस्य भज्यमानस्य चूराणेन-रजसा धनो-व्याप्तो भवति॥अथवा यस्य पत्रादेर्भज्यमानस्य चक्राकारं भङ्गं ग्रन्थिस्थाने रजसा व्याप्तिं च विना पृथिवीसदशेन भेदेन भङ्गस्थानं भवति, सूर्यकरनिकरप्रतप्तकेदारतरिकाप्रतरखण्डस्येव समो भङ्गो भवतीतिभावः तमनन्तकायं विजानीहि ॥ मू. (१२१) गूढसिरागं पत्तं सच्छीरं जंच होइ निच्छीरं।
जंपिय पणट्ठसंधिं अनंतजीवं वियाणाहि॥ वृ.पुनरपि लक्षणान्तरमाह-यत्पत्रंसक्षीरंनिःक्षीरंवागूढशिराकं अलक्ष्यमाणशिराविशेषं यदपि च प्रनष्टसन्धि-सर्वथाऽनुपलक्ष्यमाणपत्रार्द्धद्वयसन्धि तदनन्तजीवं विजानीहि । मू. (१२२) पुप्फा जलया थलया य बिंटबद्धा य नालबद्धा या .
संखिज्जमसंखिज्जा बोद्धव्वाऽनंतजीवा य॥ वृ.सम्प्रति पुष्पादीगतं विशेषमभिधित्सुराह-पुष्पाणि चतुर्विधानि, तद्यथा-जलजानिसहस्रपत्रादीनिस्थलजानि-कोरण्टकादीनि, एतान्यपिच प्रत्येकंद्विधा, तद्यथा-कानिचिन्तबद्धानि अतिमुक्तकप्रभृतीनि कानिचिन्नालबद्धानि जातिपुष्पप्रभृतीनि, अत्र एताषां मध्ये कानिचित्पत्रादिगतजीवापेक्षया सङ्घयेयजीवानि कानिचिदसङ्खयेयजीवानि कानिचिदनन्तजीवानि यथाऽऽगमं बोद्धव्यानि। मू. (१२३) जे केइ नालियाबद्धा पुष्फा संखिजजीविया भणिया।
निहुया अनंतजीवा जे यावन्ने तहाविहा ।। वृ.अत्रैव कञ्चिद्विशेषमाह-यानि कानिचित् नालिकाबद्धानि पुष्पाणि जात्यादिगतानि तानि सर्वाण्यपि सङ्ख्यातजीवकानि भणितानि तीर्थकरगणधरैः,स्निहुः-स्निहूपुष्पं (योहरपुष्पं) पुनरनन्तजीवं, यान्तपिचान्यनि स्निहूपुष्पकल्पानि तान्यपि तथाविधानि-अनन्तजीवात्मकानि ज्ञातव्यानि ।। मू. (१२४) पउमुप्पलिनीकंदे अंतरकंदे तहेव झिल्ली य।
एए अनंतजीवा एगो जीवो बिसमुणाले । वृ.पधिनीकन्दः-उत्पलिनीकन्दः,अन्तरकन्दो-जलजवनस्पतिविशेषकन्दः, झिल्लिका
।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003349 |
| Book Title | Agam Sutra Satik 15 Pragnapana UpangSutra 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 664 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 15, & agam_pragyapana |
| File Size | 14 MB |