________________
१०६
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रम्-२-१८/-1१६/४८८
संसारअपरिते दु० पं०, तं०-अणादीए वा सपज्जवसिते अणादीए वा अपञ्जवसिते, नोपरित्तेनोअपरित्ते णं पुच्छा, गो० ! सादीए अपज्जवसिते,
वृ. परीतो द्विविधः-कायपरीतः संसारपरीतच, तत्र यःप्रत्येकशरीरी स कायपरीतो, यस्तु सम्यकत्वादिना कृतपरिमितसंसारः स संसारपरीतः, कायपरीतो जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्त, स चयदाकश्चिनिगोदादुद्धृत्यप्रत्येकशरीरिषुसमुत्पद्य चतत्र चान्तर्मुहूर्तस्थित्वा भूयोऽपिनिगोदेषूपद्यतेतदा लभ्यते, उत्कर्षतोऽसङ्खयेयंकालं, सचासङ्ख्येयः कालः पृथिवीकालो, यावापृथिवीकायिककायस्थितिकालस्तावान्वेदितव्य इत्यर्थः,
तमेव कालतो निरूपयति-असङ्ख्येया उत्सर्पिण्यवसर्पिण्यः, संसारपरीतोजघन्यतोऽन्तमहत्तं ततऊर्ध्वमन्तकृत्केवलित्वयोगेनमुक्तिभावात, उत्कर्षतोऽनन्तं कालं, तमेव निरूपयति'अनंताओ'इत्यादि प्राग्वत्, तत ऊर्ध्वमश्यं मुक्तिगमनात्, कायापरीतोऽनन्तकायिकः,
संसारापरीतः सम्यकत्वादिना अकृतपरिमितसंसारः, कायापरीतो जघन्येनान्तर्मुहूर्त, सच यदा सकश्चिप्रत्येकशरीरिभ्य उद्धृ त्यनिगोदेषु समुत्पद्यते तत्र चान्तर्मुहूर्त्तस्थित्वा भूयोऽपि प्रत्येकशरीरिषूत्पद्यते तदाऽवसातव्यः, उत्कर्षतो वनस्पतिकालो वाच्यः, सच प्रागेवोपदर्शितः, तत ऊर्ध्वं नियमात्तत् उद्धृत्तेः, संसारापरीतो द्विधा-अनाद्यपर्यवसितो यो न कदाचनापि संसार-व्यवच्छेदं करिष्यति, यस्तुकरिष्यति सोऽनादिसपर्यवसितः, नोपरीतोनोअपरीतश्च सिद्धः, सच साद्यपर्यवसित एव।
- पदं - १८, दारं-१७ "पर्याप्त" :म.(१८९)पजत्तएणंपुच्छा, गो० ज० अं० उ० सागरोवमसतपुहुत्तं सातिरेगं, अपजत्तए गंपुच्छा, गो० ज० उ० अंतो०, नोपज्जत्तएनोअपजत्तएणपुच्छा, गो०! सादीए अपजवसिते
वृ.पर्याप्तद्वारेपर्याप्तो जघन्येनान्तर्मुहूर्त, ततऊर्ध्वमपर्याप्तत्वप्रसक्तेः, उत्कर्षतः सातिरेकं सागरोपमशतपृथकत्वं, एतावन्तं कालं पर्याप्तलब्ध्यवस्थानसम्भवात्, अर्याप्तो जघन्यत उत्कर्षतश्चान्तर्मुहूर्त, तत ऊर्ध्वमवश्यं पर्याप्तलन्ध्युत्पत्तेः, नोपर्याप्तोनोअपर्याप्तश्च सिद्धः, सच साद्यपर्यवसितः, सिद्धत्वस्याप्रच्युतेः ।
- पदं-१८, दारं-१८"सूरमं":म.(४९०) सुहुमेणं भंते! सुहुमित्ति पुच्छा, गो० ज० अंतो० उ० पुढविकालो, बादरे णं पुच्छा, गो० ! ज० अं० उ० असंखेजं कालं जाव खेतओ अंगुलस्स असंखेजति भाग, नोसुहुमनोबादरे णं पुच्छा, गो०! सादीए अपञ्जवसिते
वृ. सूक्ष्मद्वारे सूक्ष्मसूत्रे उत्कर्षतः पृथिवीकाल इति, यावान् पृथिवीकायिककायस्थितिकालस्तावान् वक्तव्यः ।बादरसूत्रं सुगम, अनयोश्चभावनाप्रागेवकृता, नोसूक्ष्मोनोबादरश्च सिद्धस्ततः साद्यपर्यवसितः ।
-पदं-१८, दारं-१९ "संज्ञी" :मू. (४९१)सण्णीणंभंते ! पुच्छा, गो० ज० अंतो० उ० सागरोवमसतपुहत्तंसातिरेगं, असण्णी णं पुच्छा, गो० ! ज० अंतो० उक्को० वणस्सइकालो, नोसण्णीनोअसण्णी णं पुच्छा, गो० ! सादीए अपञ्जवसिते।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org