Page Text
________________
२९६
प्रज्ञापनाउपासूत्र-१-१३/-1-1४०५ वैश्रसिकः, चशब्दौ स्वगतानेकभेदसूचकी, तांश्च भेदान् अग्रे सूत्रकृदेव वक्ष्यति, तथा चाह. मू.(१०६)जीवपरिणामेणंभंते! कतिविधे पं० ? गो०! दसविधे पं० २०-गतिपरिणामे १ इंदियपरिणामेर कसायपरिणामे ३ लेसापरिणामे४जोगपरिणामेउवओगपरि०६ नाणपरि० ७ दंसणपरि० ८ चरित्तपरि०९ वेदपरिणामे १०
वृ. 'जीवपरिणामे णं भंते !' इत्यादि, दशविधो जीवपरिणामः, तद्यथा-गतिपरिणाम इत्यादि, तत्रगम्यतेनैरयिकादिगतिकर्मोदयवशादवाप्यतेइति गतिः-नैरयिकत्वादिपर्यायपरिणतिः गतिरेव परकिणामो गतिपरिणामः १, तथा इन्दनादिन्द्रः-आत्मा ज्ञानलक्षणपरमैश्वर्ययोगात् तस्येदं, 'इन्द्रिय'मिति निपातनादिन्द्रशब्दादियप्रत्ययः, इन्द्रियाण्येव परिणाम इन्द्रियपरिणामः २, तथा कर्षन्ति-हिंसन्तिपरस्परंप्राणिनोऽस्मिन्निति कषः-संसारस्तमयन्ते अन्तर्भूतण्यर्थत्वात् गमयन्ति प्रापयन्तियेतेकषायाः कर्मणोऽणि त्यणप्रत्ययः, कषायाएव परिणामः कषायपरिणामः३, ___ -लेश्यादिशब्दार्थो वक्ष्यमाणः लेश्यांएव परिणामोलेश्यापरिणामः ४ योगएवपरिणामो योगपरिणामः ५ उपयोग एव परिणाम उपयोगपरिणामः ६ एवं ज्ञानपरिणाम ७ दर्शनपरिणाम ८ चारित्रपरिणाम ९ वेदपरिणामेष्वपि भावनीयं ।
सम्प्रत्यमीषांपदानामित्थंक्रमेणोपन्यासे कारणमभिधीयते-तत्रसर्वेभावास्तत्तद्भावाश्रिता गतिपरिणाम विना न प्रादुष्ष्यन्ति ततः प्रथमं गतिपरिणामः १ गतिपरिणामे च सत्यवश्यमिन्द्रियपरिणाम इति तदनन्तरमिन्द्रियपरिणाम उक्तः २ इन्द्रियपरिणामे च सति इष्टानिष्टविषयसम्बन्धाद्रागद्वेषपरिणतिरुपजायते इति तदनन्तरं कषायपरिणामः ३ कषायपरिणामश्चावश्यं लेश्यापरिणामाविनाभावी, तथाहि-लेश्यापरिणामः सयोगिकेवलिनमपि यावद्भवति, यतो लेश्यानांस्थितिनिरूपणावसरेलेश्याध्ययने शुक्ललेश्यायाजघन्या उत्कृष्टयचस्थितिःप्रतिपादिता॥१॥ “मुहत्तद्धं तु जहन्ना उकोसा होइ पुवकोडी उ।
नवहिं वरिसेहिं ऊणा नायव्वा सुक्कलेसाए ।।" इति, साच नववर्षोनपूर्वकोटिप्रमाणा उत्कृष्टा स्थितिः शुक्ललेश्यायाःसयोगिकेवलिन्युपपद्यते, नान्यत्र, कषायपरिणामस्तु सूक्ष्मसम्परायंयावद्भवति, ततः कषायपरिणामो लेश्यापरिणामाऽविनाभूतोलेश्यापरिणामश्चकषायपरिणामंविनापि भवति, ततः कषायपरिणामानन्तरं लेश्यापरिणाम उक्तः, नतु लेश्यापरिणामान्तरं कषायपरिणामः ४, तथा लेश्यापरिणामो योगपरिणामात्मको 'योगपरिणामो लेश्या' इति वचनात्, उपपादयिष्यते चायमर्थो लेश्यापदे सविस्तरमतो लेश्यापरिणामानन्तरं योगपरिणाम उक्तः ५।
संसारिणांचयोगपरिणतानामुपयोगपरिणतिस्ततो योगपरिणामानन्तरमुपयोगपरिणामः ६ सति चोपयोगपरिणामे ज्ञानपरिणाम इति तदनन्तरं ज्ञानपरिणाम उक्तः ७ ज्ञानपरिणामश्च द्विधा सम्यग्ज्ञानपरिणामोमिथ्याज्ञानपरिणामश्च, तौचन सम्यकत्वमिथ्यात्वव्यतिरेकेण भवत इति तदनन्तरं दर्शनपरिणाम उक्तः ८ सम्यग्दर्शनपरिणामे च जीवानां जिनवचनाकर्णनतो नवनवसंवेगाविर्भावतश्चारित्रावरणकर्मक्षयोपशमतः चारित्रपरिणाम उपजायते ततो दर्शनपरिणामानन्तरंचारित्रपरिणामउक्तः ९ चारित्रपरिणामवशात्तेवेदपरिणामंप्रलयमुपनयन्ति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003349 |
| Book Title | Agam Sutra Satik 15 Pragnapana UpangSutra 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 664 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 15, & agam_pragyapana |
| File Size | 14 MB |