________________
१५०
जीवाजीवाभिगमउपाङ्गसूत्रम् ३/ति०-१/१३१
जराउया (पोयया) य संमुच्छिमा य, (से किं तं) जराउया (पोयया)?, २तिविधा पन्नत्ता, तंजहा-इत्थी पुरिसा नपुंसका, तत्थ णजे ते संमुच्छिमा ते सव्वे नपुंसया।
तेसिणं भंते ! जीवाणं कति लेस्साओ पन्नताओ?, सेसं जहा पक्खीणं, नाणतं ठिती जहन्नेणं अंतोमुत्तं उक्कोसेणं तिन्नि पलिओवमाइं, उव्वट्टिता चउत्थिं पुढविं गच्छंति, दस जातीकुलकोडी।। जलयरपंचेदियतिरिक्खजोणियाणंपुच्छा, जहाभुयगपरिसप्पाणंनवरंउबट्टित्ता जाव अधेसत्तमं पुढविं अद्धतेरस जातीकुलकोडीजोणीपमुह० जाव प० ।
चउरिदियाणं भंते ! कति जातीकुलकोडीजोणीपमुहसतसहस्सा प०?, गोयमा! नव जाईकुलकोडीजोणीपमुहसयसहस्सा [जाव] समक्खाया। तेइंदियाणपुच्छा, गो० अट्ठाजाईकुल जावमक्खाया। बेइंदियाणं भंते! कइजाई?, पुच्छा, गो०! सत्तजाईकुल-कोडीजोणीपमुह०
वृ. “एएसि ण"मित्यादि, ‘एतेषां' पक्षिणां भदन्त ! जीवानां कति लेश्याः प्रज्ञप्ताः?, भगवानाह-गौतम! षड् लेश्याः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा कृष्णलेश्या यावत् शुक्ललेश्या, तेषां द्रव्यतो भावतो वा सर्वा लेश्याः, परिणामसम्भवात् ।। तेणं भंते!' इत्यादि, ते भदन्त ! पक्षिणो जीवाः किं सम्यग्दृष्टयो मिथ्यादृष्टयः सम्यग्मिथ्यादृष्टयश्च ?, भगवानाह-गौतम ! त्रिविधा अपि तेणं भंते !' इत्यादि, ते भदन्त ! जीवाः किं ज्ञानिनोऽज्ञानिनः ?, भगवानाह-गौतम ! द्वयेऽपि, ज्ञानिनोऽज्ञानिनोऽपीत्यर्थः, तत्र ये ज्ञानिनस्ते द्विज्ञानिनस्त्रिज्ञानिनो वा येऽप्यज्ञानिनस्तेऽपि द्वयज्ञानिनयल्लज्ञानिनो वा।
'तेणमित्यादि, तेभदन्त! जीवाः किंमनोयिगनोवाग्योगिनः काययोगिनः?, भगवानाहगौतम! त्रयोऽपि ॥ तेणं भंते!' इत्यादि, ते भदन्त ! जीवाः किं साकारोपयुक्ता अनाकारोपयुक्ताः?, भगवानाह-द्वयेऽपि, साकारोपयुक्ता अनाकारोपयुक्ताश्चेत्यर्थः। ।
__ 'तेणं भंते !' इत्यादि, ते भदन्त ! पक्षिणो जीवाः कुत उत्पद्यते ? नेरयिकेभ्य इत्यादि यथा प्रज्ञापनायां व्युत्क्रान्तिपदे तथा द्रष्टव्यम् ।। 'तेसिण मित्यादि, तेषां भदन्त ! पक्षिणां कियन्तं कालं स्थिति प्रज्ञप्ता?, भवगानाह-गौतम! जघन्येनान्तर्मुहूर्तमुत्कर्षतः पल्योपमासङ्खयेयभागः 'तेसि ण'मित्यादि, तेषां भदन्त ! जीवानां कति समुद्घाताः प्रज्ञप्ताः?, भगवानाह-गौतम ! पञ्च समुद्घाताः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-वेदनासमुद्घातः कषायसमुद्घातो मारणान्तिकसमुद्घातो वैक्रियसमुद्घातस्तैजससमुद्घातश्च ।। 'ते णं भंते!' इत्यादि, ते भदन्त ! जीवा मरणान्तिकसमुद्घातेन किं समवहता म्रियन्ते असमवहता म्रियन्ते?, भगवानाह-गौतम! समवहता अपि नियन्ते असमहवहात अपि म्रियन्ते।
'तेणंभंते!' इत्यादि, तेभदन्त!जीवाअनन्तरमुढत्यकवगच्छन्ति?,एतदेवव्याचष्टे एवं उब्वट्टणा' इत्यादि, यथा द्विविधप्रतिपत्तौ तथा द्रष्टव्यम् ।। 'तेसि णमित्यादि, तेषां भदन्त ! जीवानां 'कति' किंप्रमाणानि जातिकुलकोटीनां योनिप्रमुखाणि-योनिप्रवाहानि शतसहस्राणि योनिप्रमुखशतसहस्राणिजातिकुलकोटियोनिप्रमुखशतसहस्राणि भवन्ति?, भगवानाह-द्वादश जातिकुलकोटीयोनिप्रमुखशतसहस्राणि प्रज्ञप्तानि, तत्रजातिकुलयोनीनामिदं परिस्थूरमुदाहरणं पूर्वाचार्यैरुपादर्शि–जातिरिति किल तिर्यग्जातिस्तस्याः कुलानि-कृमिकीटवृश्चिकादीनि, इमानि च कुलानि योनिप्रमुखाणि, तथाहि-एकस्यामेव योनौ अनेकानि कुलानि भवन्ति, तथाहि
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org