________________
१८४
औपपातिकउपाङ्गसूत्रम्-५५ गेविजविमाणावाससएवीइवइत्ता विजयजयंतजयंतअपराजियसव्वट्ठसिद्धस्सयमहाविमानस्स सव्वउपरिल्लाओथूभियग्गाओदुवालसजोयणाइंअबाहाए एत्थणं ईसीडभारा नाम पुढवी पन्नत्ता
पणयालीसं जोयणसयसहस्साई आयामविक्खंभेणं एगा जोयणकोडी बायालीसं सयसहस्साईतीसं च सहस्साई दोन्नि य अउणापन्ने जोयणसए किंचि विसेसाहिए परिरएणं, ईसिपब्भारायणं पुढवीए बहुमज्झदेसभाए अट्टजोयणिए खेत्ते अट्ठजोयणाइंबाहुल्लेणं,
तयाऽमंतरंचणमायाए २ पडिहायमाणी २ सब्वेसु चरिमपेरतेसुमछियपत्ताओतनुयतरा अंगुलस्सअसंखेजइभागं बाहुल्लेणं पण्णता।ईसीपब्धाराएणंपुढवीए दुवालसणामधेजा पन्नत्ता, तंजहा-ईसी इवा इसीपल्भाराइ वा तमूइ वा तणूतणू इ वा सिद्धी इ वा सिद्धालए इ वा मुत्तीइ वा मुत्तालए इ या लोयग्गे इ का लोयग्गथूभिया इ वा लोयग्गपडिबुझणा इ वा सव्यपाणभूयजीवसत्तसुहावहाइवा।
ईसीपब्माराणंपुढवी सेया संखतलविमलसोल्लियमुणालदगरयतुसारगोक्खीरहारवण्णा उत्ताणयछत्तसंठाणसंठिया सब्बज्जुणसुवण्णयमई अच्छा सण्हा लण्हा घट्ठा मट्ठा नीरया निम्मला निप्पंका निकंकडच्छाया समरीचिया सुप्पभा पासादीया दरिसणिज्जा अभिरूवा पडिरूवा,
ईसीपब्भाराएणं पुढवीएसीयाएजोयणमिलोगंते, तस्स जोयणस्सजे से उवरिल्ले गाउए तस्स णं गाउअस्स जे से उवरिले छभागिए तत्थ णं सिद्धा भगवंतो सादीया अपञ्जवसिया अनेगजाइजरामरणजोणिवेयणसंसारकलंकलीभावपुणब्भवगब्भवासवसहीपवंचसमइकता सासयमनागयमद्धं चिट्ठति ।।
वृ. सेणं पुवामेव सन्निस्से'त्यादि, अस्यायमर्थः-स-केवली, णमित्यलङ्कारे, 'पूर्वमेव' आदावेव योगनिरोधावस्थायाः संज्ञिनो-मनोलब्धिमतः पञ्चेन्द्रियस्येति स्वरूपविशेषणं, यतः संज्ञी पञ्चेन्द्रिय एव भवति, ‘पज्जत्तस्स'त्ति मनःपर्याप्तया पर्याप्तस्य, तदन्यस्य मनोलब्धिमतोऽपि मनसोऽभावएवेतिपर्याप्तस्येत्युक्तं, सचमध्यमादिमनोयोगोऽपिस्यादित्याह-'जहन्जोगिस्स'त्ति जघन्यमनोयोगवतः 'हे?'त्ति अधो यो मनोयोग इति गम्यते, जघन्यमनोयोगसमानो यो न भवतीत्यर्थः, मनोयोगश्च-मनोद्रव्याणि तद्वयापारश्चेति,
जघन्यमनोयोगाधोभागवर्तित्वमेवदर्शयन्नाह-'असंखेज्जगुणपरिहीणं तिअसङ्ख्यातगुणेन परिहीणोयःसतथातंजघन्यमनोयोगस्यासङ्खयेयभागमात्रंमनोयोगनिरुणद्धि, ततः क्रमेणानया मात्रया समये समयेतं निरुन्धानः सर्वमनोयोगं निरुणद्धि, अनुत्तरेणाचिन्त्येन अकरणवीर्येणेति, एतदेवाह-'पढममनोजोगंनिरंभइ'त्तिप्रतमं शेषवागादियोगापेक्षयाप्राथम्येन-आदितोमनोयोगं निरुणद्धीति उक्तंच॥१॥ "पजत्तमेत्तसन्निस्स जत्तियाई जहन्नजोगिस्स ।
होति मनोदव्वाइं तब्वावारो य जम्मत्तो॥ ॥२॥ तदसंखगुणविहीणं समए निरुंभमाणो सो।
मनसो सम्बनिरोहं करेअसंखेज्जसमएहिं ।।" ति, एवमन्यदपि सूत्रद्वयं नेयम्, 'अजोगयं पाउणइत्ति अयोगतां प्राप्नोतीति, 'ईसिंहस्सपंचक्खरुच्चारणद्धाए'त्तिईसिंति-ईषत्स्पृष्टानि हस्वानियानि पञ्चाक्षराणि तेषां यदुच्चारणंतस्य याऽद्धा-कालः सा तथा तस्याम्, इदं चोच्चारणं न विलम्बितंद्रुतंवा, किन्तुमध्यममेव गृह्यते, यतआह
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org