________________
५८
-
ज्ञाताधर्मकथाङ्ग सूत्रम्-91-19/३२ जीवितोच्छ्वासःसएवजीवितोच्छ्वा-सिकः, वाचनान्तरे तुजीविउस्सइएत्ति-जीवितस्योत्सव इव जीवितोत्सवः स एव जीवितोत्सविकः, हदयानन्दजननः उदुम्बरपुष्पं ह्यलम्यं भवति अतस्तेनोपमानं, 'जावतावअम्हेहिंजीवामो'त्तिइह मुझवतावोगान्यावद्वयंजीवामइत्येतावतैव विवक्षितसिद्धौ यत्पुनः तावरशब्दस्योचारणं तद्भापामात्रमेवेति, परिणतवया वड्दियकुलवंसतंतुकजंमि' वर्द्धिते-वृद्धिमुपागतेपुत्रपौत्रादिभिः कुलवंशएव-संतान एवतंतुः दीर्घत्वसाधम्यात् कुलवंशतन्तुः स एव कार्य-कृत्यं तस्मिन्,
ततो 'निरवएक्खे'त्ति निरपेक्षः सकलप्रयोजनानां 'अधुवेति न ध्रुवः सूर्योदयवत् न प्रतिनियतकाले अवश्यंभावी, अनियतः ईश्वरादेरपि दरिद्रादिभावात्, अशाश्वतः क्षणविनश्वरत्वा व्यसनानि-धूतचौर्यादीनितच्छतैरुपद्रवैः स्वपरसंभवैः सदोपद्रवैर्वाऽभिभूतो-व्याप्तः, शटनं-कुष्ठादिनाअङ्गुल्यादेः पतनं-बाह्यदेः खगच्छेदादिना विध्वंसनं-क्षयः एते एवधायस्य स तथा, पश्चात्-विवश्रितकालात्परतः 'पुरंच'तिपूर्वतश्च णमलंकृतौ 'अवस्सविप्पजहणिज्जे;' अवश्यत्याज्यः । ‘से के णंजाणइत्ति अथ को जानाति?, न कोऽपीत्यर्थः, ____ अंबातातक! पूर्व-पित्रोः पुत्रस्यचान्योऽन्यतः गमनाय परलोकेउत्सहतेकः पश्चाद्गमनाय तत्रैवोत्सहते इति, कः पूर्वंको वापश्चाप्रियते इत्यर्थः वाचनान्तरे मेधकुमारभार्यावर्णक एवमुपलभ्यते ‘इमाओ ते जायाओ विपुलकुलबालियाओ कलाकुसलसव्वकाललालियसुहोइयाओ मद्दवगुणजुत्तनिउणविण-ओवयारपंडियवियक्खणाओ' पण्डितानां मध्ये विचक्षणाः पण्डितविचक्षणा अतिपण्डिता इत्यर्थः ‘मंजुलमियमहुरभणियहसियविप्पेक्खियगइविलासवट्ठियांवसारायाओ' मञ्जुलं-कोमल शब्दतः मितं-परिमितं मधुरं-अकठोरमर्थतोयद्भणितं तत्तथाऽवस्थितं-विशिष्टस्थितिशेषंकण्ठयं अविकलकुलसीलसालिणीओ विसुद्धकुलवंससंताणतंतुबद्धणपगब्मुभवुप्पभाविणीओ'--विशुद्धकुलवंश एव सन्तानतन्तुः-विस्तारवत्तन्तुःतद्वर्द्धना येप्रकृष्टा गमाः-पुत्रवरगर्भास्तेषांय उद्भवः-संभवस्तल्लक्षणोयः प्रभावो--माहात्मयंस विद्यते यासांताःतथा 'मनोनुकूलहिय-यइच्छियायो'- मनोऽनुकूलाचताहृदयेनेप्सिताश्चेतिकर्मधारयः ____ अट्ठ तुझगुणवल्लहाओ-गुणैर्वल्लभा यास्तास्तथा मञ्जाओ उत्तनाओ निचं भावानुरत्ता सव्वंगसुंदरीओ'त्ति 'माणुस्सगाकामभोग'त्तिइह कामभोगग्रहणेनतदाधारभूतानिस्त्रीपुरुषशरीराण्यभिप्रेतानि अशुचयःअशुचिकारणत्वात्वान्तं-वमनंतदाश्रवन्तीति वान्ताश्रवाः एवमन्यान्यपि, नवरं पित्तंप्रतीतंखेलो-निष्ठीवनं शुक्र-सप्तमो धातुशोणितं-रक्तंदुरूपाणि-विरूपाणि यानि मूत्रपुरीषपूयानि तैर्बहुप्रतिपूर्णाः उच्चारः-पुरीषंप्रवर्ण-मूत्रंखेलः-प्रतीतः सिंघानो-नासिकामलः वान्तादिकानि प्रतीतान्येतेभ्यः संभवः-उत्पत्तिरेयेशांते तथा 'इमे यते'इत्यादि,
इदं च ते आर्यकः-पितामहः प्रार्यकः-पितुः पितामहःपितृप्रार्यकः-पितुः प्रपितामहः तेभ्यः सकाशादागतं यत्तत्तथा अथवा आर्यकप्रार्यकपितृणां यः पर्यायः परिपाटिरित्यनर्थान्तरं तेनागतंयत्तत्तथा, अग्गिसाहिए'त्यादि, अग्नेः स्वामिनश्च साधारणं 'दइयत्तिदायादाःपुत्रादयः, एतदेव द्रव्यस्यातिपारवश्यप्रतिपादनार्थं पर्यायान्तरेणाह-'अग्गिसामण्णे;'इत्यादि, शटनं वस्त्रादेरतिस्थगितस्यपतनं-वर्णादिविनाशः विध्वंसनंच प्रकृतेरुच्छेदः धर्मोयस्यतत्तथा, 'जाहे
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org