________________
२८५
शतकं-२०, वर्गः-, उद्देशकः-२
मू. (७८२) धम्मत्थिकायस्स गंभंते ! केवइया अभिवयणा पन्नत्ता?, गोयमा ! अनेगा अभिवयणा पन्नत्ता, तंजहा धम्मेइ वाधम्मस्थिकायेति वा पाणाइवायवेरमणाइवामुसावायवेरमणेति एवंजाव परिग्गहवेरमणेति वा कोहविवेगेति वाजावमिच्छादसणसल्लविवेगेति वा ईरियासमितीति वा भासासमिए एसणासमिए आयाणभंडमत्तनिरखेवण उच्चारपासवणखेलजल्लसिंघाणपारिवणियासमितीति वा मणगुत्तीति वा वइगुत्तीति वा कायगुत्तीति वाजे यावन्ने तहप्पगारा सव्वे ते धम्मत्थिकायस्स अभिवयणा।
अधम्मत्थिकायस्सणंभंते! केवतिया अभिवयणा पन्नत्ता?, गोयमा! अनेगा अभिवयणा प० तं०-अधम्मेति वा अधम्मस्थिकाएति वा पाणाइवाएति वा जाव मिच्छादसणसल्लेति वा ईरिया-अस्समितीति वा जाव उच्चारपासवणजावपारिहावणियाअस्समितीति वा मणअगुत्तीति चावइअगुत्तीति वा कायअगुत्तीति वाजे यावन्ने तहप्पगारा सव्वे ते अधम्मस्थिकायस्स अभिवयणा
आगासस्थिकायस्सणंपुच्छा, गोयमा! अनेग अभिवयणा प० तं०-आगासेति वा आगा- . सस्थिकायेति वा गगनेति वा नभेति वा समेति वा विसमेति वा खहेति वा विहेति वा वीयीति वा विवरेति वा अंबरेति वा अंबरसेत्ति वाछिड्डेत्तिवा झुसिरेति वामग्गेति वा विमुहेति वा अद्देति वा वियद्देति वा आधारेति वा भायणेति वा अंतरिक्खेति वा सामेति वा उवासंतरेइ वा फलिहेइ वा. अगमिइ वा अनंतेति वाजे यावन्ने तहप्पगारा सब्वे ते आगासस्थिकायस्स अभिवयणा
जीवस्थिकायस्स णं भंते ! केवतिया अभिवयणा प०?, गोयमा ! अनेगा अभिवयणा पं० तं०-जीवेति वा जीवस्थिकायेति वा भूएति वा सत्तेति वा विन्नूति वाचेयाति वा जेयाति वा आयाति वा रंगणाति वा हिंडुएति वा पोग्गलेति वा माणवेति वा कत्ताति वा विकत्ताति वा जएति वा जंतुति वा जोणिति वा सयंभूति वा ससरीरीति वा नायएति वा अंतरप्पाति वा जे यावन्ने तहप्पगारा सब्वे तेजाव अभिवयणा।
पोग्गलस्थिकायस्सणं भंते ! पुच्छा, गोयमा ! अनेगा अभिवयणा प० तं०-पोग्गलेति चापोग्गलस्थिकायेति वा परमाणुपोग्गलेतिवादुपएसिएतिवा तिपएसिएति वा जाव असंखेजपएसिएति वा अनंतपएसिएति वजे याव० सब्वे ते पोग्गलत्थिकायस्स अभिवयणा । सेवं भंते सेवं भंते त्ति जावं विहरति॥
वृ. 'अभिवयणे'ति अभी' त्यभिधायकानि वचनानि-शब्दा अभिवचनानि पर्यायशब्दा इत्यर्थः, 'धम्मेइ वत्ति जीवपुद्गलानां गतिपर्याये धारणाद्धर्मः ‘इति' उपप्रदर्शने 'वा' विकल्पे 'धम्मत्थिकाए वत्ति धर्मश्चासावस्तिकायश्च-प्रदेशराशिरिति धर्मास्तिकायः ।
____'पाणाइवायवेरमणेइ वा' इत्यादि, इह धर्मः-चारित्रलक्षणः स च प्राणातिपातविरमणादिरूपः, तश्च धर्मशब्दसाधादस्तिकायरूपस्यापिधर्मस्य प्राणातिपातविरमणादयः पर्यायतया प्रवर्त्तन्त इति, 'जे यावन्ने' त्यादि, ये चान्येऽपि तथाप्रकारा–चारित्रधर्माभिधायकाः सामान्यतो विशेषतो वा शब्दास्ते सर्वेऽपि धर्मास्तिकायस्याभिवचनानीति।
'अधम्मे'त्तिधर्म-उक्तलक्षणस्तद्विपरीतस्त्वधर्मः-जीवपुद्गलानांस्थित्युपष्टम्मकारी, शेष प्रागिव । 'आगासे'त्ति आ-मर्यादया अभिविधना वा सर्वेऽर्थाः काशन्ते--स्वं स्वभावं लभंते यत्र तदाकाशं, 'गगनेत्तिअतिशयगमनविषयत्वाद् गगनंनिरुक्तिवशात्, ‘नभेत्तिन भाति-दीप्यते
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org