________________
शतकं-१८, वर्गः-, उद्देशकः-७
२५७
इति, 'नोखलु'इत्यादि, नो खलु केवली यक्षावेशेनाविश्यते अनन्तवीर्यत्वात्तस्य, 'अन्नातिढे'त्ति अन्याविष्ट:-परवशीकृतः॥सत्यादिभाषाद्वयंच भाषमाणः केवली उपधिपरिग्रहप्रणिधानादिकं विचित्रं वस्तु भाषत इति तद्दशनार्थमाह
मू. (७४३) कतिविहेणंभंते! उवही पन्नत्ते?, गोयमा! तिविहे उवहीप००-कम्मोवही सरीरोवही बाहिर भंडमत्तोवगरणोवही, नेरइयाणं भंते ! पुच्छा, गोयमा ! दुविह उवही प० तं०-कम्मोवही यसरीरोवही य, सेसाणं तिविहा उवही एगिदियवञ्जाणं जाव वेमाणियाणं ।
एगिदियाणंदुविहे प० तंजहा-क्मोवही यसरीरोवहीय, कतिविहे णं भंते! उवही पं?, गो० तिविहे उवही प० तंजहा-सचित्ते अचित्ते मीसए, एवं नेरइयाणवि, एवं निरवसेसं जाव वेमाणियाणं।
कतिविहे णं भंते ! परिग्गहे प०?, गोयमा ! तिविहे परिग्गहे प० तं०-कम्परिग्गहे सरीरपरिग्गहे बाहिरगभंडमत्तोवगरणपरिग्गहे, नेरइयाणं भंते! एवं जहा उवहिणा दो दंडगा भणिया तहा परिग्गहेणविदो दंडगा भाणियव्वा।।
कइविहे णं भंते ! पणिहाणे प०?, गोयम ! तिविहे पणिहाणे प०, तं०-मणपहिहाणे वइपिहाणे कायपणिहाणे, नेरइयाणं भंते! कइविहे पणिहाणेप०, एवंचेवएवंजावणियकुमाराणं, पुढविकाइयाणं पुच्छा, गोयमा! एगे कायपणिहाणे प०, एवंजाव वणस्सकाइयाणं, बेइंदियाणं पुच्छा, गोयमा! दुविहे पणिहाणे प०तं-वइपणिहाणे यकायपणिहाणेय, एवंजाव चउरिदियाणं सेसाणं तिविहेवि जाव वेमाणियाणं।
कतिविहे गंभंते! दुप्पणिहाणेप०?, गोयमा! तिविहे दुप्पणिहाणेप०२०-मणदुप्पणिहाणे जहेव पणिहाणेणंदंडगो भणिओतहेवदुप्पणिहाणेणविभाणियब्वो। कतिविहे गंभंते! सुप्पणिहाणे प०?, गोयमा! तिविहे सुप्पणिहाणे, तंजहा-मणुसुप्पणिहाणे वइसुप्पणिहाणे कायसुप्पणिहाणे, मणुस्साणं भंते! कइविहे सुप्पणिहाणे प०? एवं चैव जाव वैमाणियाणं सेवं भंते २ जाव विहरति
तएणं समणे भगवं महावीरे जाव बहिया जणवयविहारं विहरइ ।
वृ. 'कतिविहेण मित्यादि, तत्र उपधीयते-उपष्टभ्यते येनात्माऽसावुपधि, 'बाहिरभंडमत्तोवगरणोवही ति बाह्येकमशरीरव्यतिरिक्ते य भाण्डमात्रोपकरणे तद्रूपो य उपधिस तथा, तत्रभाण्डमात्रा-भाजनरूपः परिच्छदः उपकरणंच-वस्त्रादीति, एगिदियवजाणं'तिएकेन्द्रियाणां भाण्डमात्रादि नास्तीति तद्वर्जितानामन्येषां त्रिविधोऽप्यस्तीति।
___ 'सच्चित्ते'त्यादि, सच्चित्तादिद्रव्याणिशरीरादीनि, 'एवं नेरइयाणवित्तिअनेनेदं सूचितंनेरइयाणं भंते! कइविहे उवही प०? गोयमा!तिविहे उवही प० तंजहा-सचित्तेअचित्ते मीसएत्ति तत्र नारकाणा सचित उपधिः-शरीरम् अच्चित्त-उत्पत्तिस्थानं मिश्रस्तु-शरीरमेवोच्छ्वासादिपुद्गलयुक्तंतेषांचेतनत्वेन मिश्रत्वस्यविवक्षणादिति। 'परिग्गहे'त्ति परिगृह्यत इति परिग्रहः, अर्थतस्योपधेश्च को भेदं ?, उच्यते, उपकारक उपधिः ममत्वबुद्धया परिगृह्यमाणस्तु परिग्रह इति । 'पणिहाणे'त्ति प्रकर्षेण नियते आलम्बने धान-धरणं मनःप्रभृतेरिति प्रणिधानम् ।। एषुच केवलिभाषितेष्वर्थेषु विप्रतिपद्यमानोऽहंमानी मानवो न्यायेन निरसनीय इत्येतत् चरितेन दर्शयन्नाह15 [17]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org