________________
२००
भगवती अङ्गसूत्रं (२) १६ /-/ १ / ६६३
संडास एणं उव्विहिति वा पव्विहिति वा तावं च णं से पुरिसे कातियाए जाव पाणाइवायकिरियाए पंचहि किरियाहिं पुट्टे, जेसिंपिय णं जीवाणं सरीरेहिंतो अए निव्वत्तिए अयकोट्टे निव्वत्तिए संडासए निव्वत्तिए इंगाला निव्वत्तिया इंगालकड्ढिणि निव्वित्तिया भत्था निव्वत्तिया तेवि णं जीवा काइयाए जाव पंचहि किरियाहिं पुट्ठा ।
पुरिसे णं भंते! अयं अयकोट्ठाओ अयोमएणं संडासएणं गहाय अहिकरणिसि उक्खिव्वमाणे वा निक्खिव्यमाणे वा कतिकिरिए ?, गोयमा ! जावं च णं से पुरिसे अयं अयकोट्ठाओ जाव निक्खिवइ वा० तावं च णं से पुरिसे काइयाए जाव पाणाइवायकिरियाए पंचहि किरियाहिं पुट्टे जेसिंपिणं जीवा णं सरीरेहिंतो अयो निव्वत्तिए संडासए निव्वत्तिए चम्मेट्टे निव्वत्तिए मुट्ठिए निव्यत्तिए अधिकरणि० अधिकरणिखोडी नि० उदगदोणी नि० अधिकरणसाला निव्वत्तिया तेवि णं जीवा काइयाए जाव पंचहिं किरियाहिं पुट्ठा ॥
वृ. 'पुरिसे णं भंते!' इत्यादि, 'अयं' ति लोहम् 'अयकोहंसि 'त्ति लोहप्रतापनार्ते कुशूले 'उव्विहमाणे व 'त्ति उत्क्षिपन् वा 'पव्विहमाणे व 'त्ति प्रक्षिपन् वा 'इंगालकडिणि' ति ईषटङ्काग्रा लोहमययष्टि ‘मत्थ’त्ति ध्मानखल्ला, इह चायः प्रभृतिपदार्थनिर्वर्तकजीवानां पञ्चक्रियत्वमविरतिभावेनावसेयमिति ।
'चम्मे' त्ति लोहमयः प्रतलायतो लोहादिकुट्ठनप्रयोजनो लोहकाराद्युपकरणविशेषः, 'मुट्ठिए' त्ति लघुतरो धनः 'अहिगरणिखोडि' त्ति यत्र काष्ठेऽधिकरणी निवेश्यते 'उदगदोणि'त्ति जलभाजनं यत्र तप्तं लोह शीतलीकरणाय क्षिप्यते 'अहिगरणसाल' त्ति लोहपरिकर्मगृहम् । प्राक्क्रियाः प्ररूपियास्तासु चाधिकरणिकी, साचाधिकरणिनोऽधिकरणे सति भवतीत्यतस्तद्दयनिरूपणायाह—
मू. (६६४) जीवे णं भंते! कं अधिकरणी अधिकरणं ?, गोयमा ! जीवे अधिकरणीवि अधिकरणंपि, सेकेणट्टेणं भंते! एवं बुच्चइ जीवे अधिकरणीवि अधिकरणंपि ?, गोयमा ! अविरतिं पडुच्च से तेणट्टेणं जाव अहिकरणंपि ॥
नेरइए णं भंते! किं अधिकरणी अधिकरणं ?, गोयमा ! अधिकरणीवि अधिकरणंपि एवं जहेव जीवे तहेव नेरइएवि, एवं निरंतरं जाव वेमाणिए ।
जीवे णं भंते किं साहिकरणी निरहिकरणी ? गोयमा ! साहिकरणी नो निरहिकरणी, से केणट्टेणं पुच्छा, गोयमा ! अविरतिं पडुच्च, से तेणट्टेणं जाव नो निरहिकरणी एवं जाव वेमाणिए जीवेणंभंते! किं आयाहिकरणी पराहिकरणीतदुभयाहिकरणी, गोयमा ! आयाहिकरणीवि पराहिकरणीवि तदुभयाहिकरणीवि, से केणट्टेणं भंते! एवं बुच्चइ जाव तदुभयाहिकरणीवि ?, गोयमा ! अविरतिं पडुच, से तेणट्टेणं जाव तदुभयाहिकरणीवि, एवं जाब वेमाणिए ।
जीवाणं भंते! अधिकरणे किं आयप्पओगनिव्वतिए परम्पयोगनिव्वत्तिए तदुभयप्पयोगनिव्वत्तिए ?, गोयमा ! आयप्पयोगनिव्वत्तिएवि परप्पयोगनिव्वत्तिएवि तदुभयप्पयोगनिव्वत्तिएवि, सेकेणट्टेणं भंते! एवं बुधइ ?, गोयमा ! अविरतिं पडुम्र, से तेणट्टेणं जाव तदुभपयोगनिव्वत्तिएवि, एवं जाव वेमाणियाणं ॥
वृ. 'जीवेण 'मित्यादि, 'अहिगरणीवि' त्ति अधिकरणं- दुर्गतिनिमित्तं वस्तु तच्च विवक्षया
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International