________________
११६
भगवतीअङ्गसूत्र (२) १३/-1४/५८० ___ अथैकस्य पृथिव्यादीजीवस्य स्थाने कियन्तः पृथिव्यादिजीवा अवगाढाः ? इत्येवमर्थ 'जीवमोगाढ'त्ति द्वारं प्रतिपादयितुमाह-'जत्थणंभंते ! एगे पुढविक्काइए'इत्यादि, एकपृथिवीकायिकावगाहेऽसद्धयेयाःप्रत्येकं पृथिवीकायिकादयश्चत्वारः सूक्ष्मा अवगाढाः, यदाह-'जत्य एगो तत्थ नियमा असंखेजत्ति, वनस्पतयस्त्वनन्ता इति ॥
अथास्तिकायप्रदेशनिषदनद्वारं, तत्र च- ।
मू. (५८१)एयंसिणंभंते! धम्मत्थिकाय० अधम्मस्थिकाय० आगासस्थिकार्यसि चक्किया केईआसइत्तए वा चिहित्तए वा निसीइत्तए वा तुइट्टित्तए वा?, नो इणढे समढे, अनंता पुण तत्य जीवा ओगाढा, से केणटेणं भंते! एवं वुच्चइ एतसिणं धम्मत्थि० जाव आगासस्थिकार्यसि नो चक्किया केई आसइत्तए वा जाव ओगाढा ? गोयमा ! से जहा नामए-कूडागारसाला सिया दुहओ लित्ता गुत्ता गुत्तदुवारा जहा रायप्प- सेणइज्जे जाव दुवारवयणाई पिहेइ दु०२ तीसे कूडागारसालाए बहुमझदेसभाए जहन्नेणंएको वादोवा तिन्निवाउकोसेणंपदीवसहस्सं पलीवेजा
से नणंगोयमा! ताओ पदीवलेस्साओ अन्नमनबद्धाओ अन्नमत्रपटाओ जाव अत्रमन्नघडताए चिट्ठति ?, हंता चिट्ठति, चक्किया णं गोयमा ! केई तासु पदीवलेस्सासु आसइत्तए वा जाव तुयट्टित्तए वा?, भगवं! नो तिणढे समढे, अनंता पुण तत्थ जीवा ओगाढा, से तेणटेणं गोयमा! एवं वुच्चइ जाव ओगाढा ।।
वृ. 'एयंसिण'मित्यादि, एतस्मिन् णमित्यलारे चक्कियत्ति शक्नुयात्कश्चित् पुरुषः ।। अथ बहुसमेति द्वारं, तत्र
मू. (५८२) कहिणं भंते ! लोए बहुसमे ? कहि णं भंते ! लोए सव्वविग्गहिए प०? गोयमा ! इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए उवरिमहैडिलैसु खुड्डागपयरेसु एत्य णं लोए बहुसंमे एत्थ णं लोए सव्वविग्गहिए पन्नते।
कहिणंभंते ! विग्गहविग्गहिए लोए पन्नत्ते?, गोयमा ! विग्गहकंडए एत्थ णं विग्गहविग्गहिए लोए पन्नते।।
वृ. 'कहि ण'मित्यादि, 'बहुसमे'त्ति अत्यन्तं समः, लोको हि क्वचिद्वर्द्धमानः क्वचिद्धीयमानोऽतस्तनिषेधाद्बहुसमो वृद्धिहानिवर्जित इत्यर्थः 'सव्वविग्गहिए'त्ति विग्रहो वक्र लघुमित्यर्थः तदस्यास्तीति विग्रहिकः सर्वथा विग्रहिकः सर्वविग्रहिकः सर्वसङ्क्षिप्त इत्यर्थः।
'उवरिमहेहिल्लैसुखुड्डागपयरेसुत्तिउपरिमोयमवधीकृत्योर्द्धप्रतरवृद्धि प्रवृत्ता, अधस्तनश्च यमवधीकृत्याधः प्रतरप्रवृद्धिप्रवृत्ता, ततस्तयोरुपरितनाधस्तनयोः क्षुल्लकप्रतरयोः शेषापेक्षया लघुतरयो रज्जुप्रमाणायामविष्कम्मयोस्तिर्यग्लोकमध्यभागवर्तिनोः ।
'एत्थणति एतयोः-प्रज्ञापकेनोपदर्थमानतयाप्रत्यक्षयोः विग्गहविगहिए'त्तिविग्रहोवक्र यदयुक्तो विग्रह:-शरीरं यस्यास्ति स विग्रहविग्रहिकः ।
__'विग्गहकंडए'तिविग्रहो-चक्रंकण्डकं-अवयवो विग्रहरूपंकण्डक-विग्रहकण्डकंतत्र ब्रह्मलोककूपर इत्यर्थः यत्र वा प्रदेशवृद्धया हान्या वा वक्र भवति तद्विग्रहकण्डकं, तन्त्र प्रायौ लोकान्तेष्वस्तीति । अथ लोकसंस्थानद्वारं, तत्रच
मू. (५८३) किंसंठिए णं भंते ! लोए पन्नते?, गोयमा! सुपइट्टियसंठिए लोए पन्नते,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org