________________
९४
भगवतीअगसूत्रं (२) १२/-/१०/५६२ सम्भावपञ्जवे देसे आदिढे असब्भावपजवे चउभंगो, सब्मावपजवेणं तदुभयेण य चउभंगो असब्भावेणं तदुभयेण य चउभंगो, देसे आदिट्टे सब्भावपञ्जवे देसे आदिढे असब्भावपञ्जवे देसे आदिट् तदुभयपञ्जवे चउप्पएसिए खंधे आया य नो आया य अवत्तव्यं आयाति य नो आयाति य, देसे आदिढे सब्भावपज्जवे देसे आदिढे असन्मावपञ्जवे देसाआदिद्वातदुभयपजवा चउप्पएसिए खंधे भवइ आया यनो आयाय अवत्तव्वाइंआयाओ य नो आयाओय १७ -
-देसे आदिढे सब्भावपज्जवे देसा आदिट्ठा असब्भावपञवा देसे आदिढे तदुभयपजवे चउप्पएसिए खंधे आया यनो आयाओ यअवत्तव्यं आयाति य नोआयातिय १७ देसा आइट्ठा सब्भावपजवा देसे आइढे असब्भावप० देसे आइढे तदुभयपनवे चउप्पएसिए खंधे आयाओ य नोआया य अवत्तव्यं आयाति य नो आयाति य १९ से तेणड्डेणं० एवं वुच्चइ चउप्पएसिए खंधे सिय आया सिय नो आया सिय अवत्तव्यं निक्खेवे ते चेव भंगा उच्चारेयव्वा जाव नो आयातिय . आयाभते! पंचपएसिए खंधे अने पंचपएसिए खंधे?, गोयमा! पंचपएसिए खंधे सिय आया १सिय नो आया २ सिय अवत्तव्यं आयाति य नो आयातिय ३ सिय आया य नो आया य सिय अवत्तव्वं ४ नो आया य अवतव्वेण य ४ तियगसंजोगे एक्कोन पडइ, से केणटेणं भंते! तंचेवपडिउच्चारेयध्वं?, गोयमा! अप्पणो आदिढेआया १ परस्स आदिढे नोआया २ तदुभयस्स आदिढे अवत्तव्यं ३ देसे आदिढे सब्भावपञ्जवे देसे आदिढे असब्भावपज्जवे एवं दुयगसंजोगे सव्वे पडंति तियगसंजोगे एकोन पडइ । छप्पएसियस्स सव्वे पङति जहा छप्पएसिए एवं जाव अनंतपएसिए । सेवं भंते ! सेवं भंतेत्ति जाव विहरति।
___ वृ.आत्माधिकाराद्रलप्रबादिभावानात्मत्वादिभावेन चिन्तयन्नाह-आया भंते!'इत्यादि, अतति-सततं गच्छति तांस्तान् पर्यायानित्यात्मा ततश्चात्मा--सद्रूपा रत्नप्रभा पृथिवी 'अन्न'त्ति अनात्मा असद्रूपेत्यर्थः 'सिय आया सिय नोआय'त्ति स्यात्सती स्यादसती 'सिय अवत्तव्वं ति आत्मत्वेनानात्मत्वेन च व्यपदेष्टुमशक्यं वस्त्विति भावः, कथमवक्तव्यम् ? इत्याह-आत्मेतिच नोआत्मेति च वक्तुमशक्यमित्यर्थः, अप्पणो आइडेत्तिआत्मनः-स्वस्य रलप्रभायाएव वर्णादिपर्यायैः ‘आदिष्टे आदेशे सति तैर्व्यपदिष्टा सतीत्यर्थः आत्मा भवति, स्वपर्यायापेक्षया सतीत्यर्थः, 'परस्स आइट्टे नोआय'त्तिपरस्यशर्करादिपृथिव्यन्तरस्य पर्यायैरादिष्टे-आदेशे सति तैयपदिष्टा सतीत्यर्थः नोआत्मा-अनात्मा भवति, पररूपापेक्षयाऽसतीत्यर्थः ।
___'तदुभयस्स आइडे अवत्तव्दति तयोः-स्वपरयोरुभयं तदेव वोभयं तदुभयं तस्य पर्यायैरादिष्टे-आदेशे सति तदुभयपर्यायैर्व्यपदिष्टेत्यर्थः अवक्तव्यम्' अवाच्यंवस्तुस्यात्, तथाहिन ह्यसौ आत्मेति वक्तुं शक्या, परपर्यायापेक्षयाऽनात्मत्वात्तस्याः, नाप्यनात्मेति वक्तुं शक्या,स्वपर्यायापेक्षया तस्या आत्मत्वादिति, अवक्तव्यत्वं चात्मानात्मशब्दापेक्षयैव न तु सर्वधा, अवक्तव्यशब्देनैव तस्या उच्यमानत्वाद्, अनभिलाप्यभावामपि भावपदार्थःवस्तुप्रभृतिशब्दैरनमिलाप्यशब्देन वाऽभिलाप्यत्वादिति । एवं परमाणुसूत्रमपि।
द्विप्रदेशिकसूत्रे षड् भङ्गाः, तत्राद्यायः सकलस्कन्धापेक्षाः पूर्वोक्ता एव तदन्ये तु त्रयो देशापेक्षाः, तत्र च 'गोयमे'त्यत आरभ्य व्याख्यायते-'अप्पणो'त्ति स्वस्य पर्यायैः 'आदिद्वे'त्ति आदिष्टे-आदेशे सति आदिष्ट इत्यर्थः द्विप्रदेशिकस्कन्ध आत्मा भवति १ एवं परस्य पर्यायैरा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org