________________
भगवतीअङ्गसूत्र (२) १२/-/१०/५६१
भेदाविशेषात्, दृश्यते च यदा कश्चिद्धरिततरुतरुणशाखाविसररन्ध्रोदरान्त रतः किमपि शुक्लं पश्यति तदा किमियं पताका किमियं बलाका
इत्येवं प्रतिनियतगुणिविषयोऽसौ, नापि धर्मिणो धर्म सर्वथैवाभिन्नः, सर्वथैवाभेदे हि संशयानुत्पत्तिरेव, गुणग्रहणत एव गुणिनोऽपि गृहीतत्वादतः कथञ्चिदभेदपक्षमाश्रित्य ज्ञानं पुनर्नियमादात्मेत्युच्यत इति, इह चात्मा ज्ञानं व्यभिचरति ज्ञानं त्वात्मानं न व्यभिचरति खदिरवनस्पतिवदिति सूत्रगर्भार्थः इति ।। अमुमेवार्थं दण्डके निरूपयन्नाह !
आये' त्यादि, नारकाणां 'आत्मा' आत्मस्वरूपं ज्ञानं उतान्यनारकाणां ज्ञानं ? तेभ्यो व्यतिरिक्तमित्यर्थः इतिप्रश्नः, उत्तरंतुआत्मा नारकाणां स्याज्ज्ञानंसम्यग्दर्शनभावात्स्यादज्ञानं मिध्यादर्शनभावात्, ज्ञानं पुनः ‘से'त्ति तनारकसम्बन्धि आत्मा न तद्वयतिरिक्तमित्यर्थः।। ___आया भंते ! पुढविक्काइयाण मित्यादि, 'आत्मा' आत्मस्वरूपमज्ञानमुतान्यत्तत्तेषां ?, उत्तरंतु-आत्मा तेषामज्ञानरूपो नान्यत्ततेभ्य इति भावार्थः। एवंदर्शनसूत्राण्यपि, नवरंसम्यग्दृष्टिमिथ्यादृष्टयोर्दशनस्याविशिष्टत्वादात्मा दर्शनं दर्शनमप्यात्मैवेति वाच्यं, यत्र हि धर्मे विपर्ययो नास्तितत्र नियम एवोपनीयतेन व्यभिचारो, यथेहैवदर्शने, यत्रतु विपर्ययोऽस्तितत्र व्यभिचारो नियमश्चयथा ज्ञाने, आत्मा ज्ञानरूपोऽज्ञानरूपश्चेति व्यभिचारः, ज्ञानं त्वात्मैवेति नियम इति ।
मू. (५६२) आया भंते! रयणप्पभापु० अनारयणप्पभा पुढवी!, गोयमा! रयणप्पभा सिय आया सिय नो आया सिय अवत्तव्वं आयाति यनो आयाइ य, से केणटेणं भंते! एवं वुच्चइ रयणप्पभा पुढवी सिय आया सिय नो आया सिय अवत्तव्बंआतातिय नो आतातिय?, गोयमा अप्पणो आदिढे आया परस्स आदितु नो आया तदुभयस्स आदिढे अवत्तव्वं रयणप्पभा पुढवी आयातिय नो आयाति य से तेणद्वेणं तं चेव जाव नोआयातिय।। .. आया भंते! सक्करप्पभा पुढवी जहा रयणप्पभा पुढवी तहा सक्करप्पभाएविएवंजाच अहे सत्तमा । आया भंते ! सोहम्मकप्पे पुच्छा, गोयमा! सोहम्मे कप्पे सिय आया सिय नो आया जाव नो आयाति य, से केणटेणं भंते ! जाव नो आयातिय?, गोयमा! अप्पणो आइढे आया परस्स आइट्टे नो आया तदुभयस्स अवत्तव्यं आताति य नो आताति य, से तेणट्टेणं तं चैव जाव नो आयाति य, एवं जाव अच्चुए कप्पे आया भंते ! गेविजविमाणे अन्ने गेविजविमाणे एवं जहा रयणप्पभा तहेव, एवं अनुत्तरविमाणावि, एवं ईसिपब्भारावि।
आया भंते ! परमाणुपोग्गले अन्ने परमाणुपोग्गले ? एवं जहा सोहम्मे कप्पे तहा परमाणुपोग्गलेवि भाणियब्वे ।। आया भंते ! दुपएसिए खंधे अन्ने दुपएसिए खंधे?, गोयमा! दुपएसिए खंधे सिय आया १ सिय नो आया २ सिय अवत्तब्बं आयाइ य नो आयातिय ३ सिय आया य नो आया य४ सिय आया य अवत्तव्यं आयाति य नो आयाति य ५ सिय नो आया य अवत्तव्यं आयाति य नो आयाति य ६/सेकेणद्वेणं भंते! एवं तं चेव जाव नो आयाति य अवतब्बं आयाति य नो आयाति य गोयमा! अप्पणो आदिढे आया १ परस्स आदिढे नो आया २ तदुभयस्स आदितु अवतव्वंदुपएसिए खंधे आयाति य नो आयातिय३ देसे आदितु सब्भावपञ्जवे देसे आदिढे असन्भावपज्जवे दुष्पासिए खंधे आया य नो आया य४ देसे आदिढे सम्भावपज्जवे देसे आदिढे तदुभयपनवे दुपएसिए खंधे आया य अवत्तव्यं आयाइ य नो आयाइ य ५ देसे For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International