________________
भगवतीअङ्गसूत्रं (२) १२/-1९/५५५ वेमाणिएसुसव्वेसु उववजति जाव सव्वट्ठसिद्धत्ति, सेसा खोडेयव्या।
भावदेवा णं भंते! कओहिंतो उववजति?, एवं जहा वक्कतीए भवणवासीणं उववाओ तहा भाणियब्वो।
वृ. 'भवियदव्वदेवाणंभंते!' इत्यादि, 'भेदो त्ति जइ नेरइएहितोउववजंतिकिरयणपभापुढविनेरइएहितो' इत्यादि भेदो वाच्यः, 'जहा वकंतीए'त्ति यथाप्रज्ञापनाषष्ठपदे, नवरमित्यादि, 'असंखेजवासाउय'त्ति असङ्ख्यातवर्षायुष्काः कर्मभूमिजाः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्मनुष्या असङ्ख्यातवर्षायुषामकर्मभूमिजादीनां साक्षादेव गृहीतत्वात् एतेभ्यश्चोदृत्ता भव्यद्रव्यदेवा न भवन्ति, पावदेवेष्वेव तेषामुत्पादात्, सर्वार्थ सिद्धिकास्तु भव्यद्रव्यसिद्ध एव भवन्तीत्यत एतेभ्योऽन्यो सर्वे भव्यद्रव्यदेवतयोत्पादनीया इति, धर्मदेवसूत्रे 'नवर'मित्यादि, ‘तम'त्ति षष्ठपृथिवी तत उद्वृत्तानां चारित्रंनास्ति, तथाऽघःसप्तम्यास्तेजसो वायोरसङ्घयेयवर्षायुष्ककर्मभूमि-जेभ्योऽकर्मभूमिजेभ्योऽन्तरद्वीपजेभ्यश्चोदृत्तानां मानुषत्वाभावान चारित्रं, ततश्च न धर्मदेवत्वमिति
देवाधिदेवसूत्रे 'तिसु पुढवीसु उववजंति'त्ति तिसृभ्यः पृथिवीभ्य उद्वृत्ता देवातिदेवा उत्पद्यन्ते सेसाओ खोडेयव्वाओ'त्ति शेषाः पृथिव्यो निषेधयितव्या इत्यर्थः ताभ्य उद्वृत्तानां देवाधिदेव-त्वस्याभावादिति । 'भावदेवा ण मित्यादि, इह च बहुतरस्थानेभ्य उद्वृत्ता भवनवासितयोत्पद्यन्ते असज्ज्ञिनामपि तेषूत्पादाद् अत उक्तं 'जहा वकंतीए भवणवासीणं उववाओ' इत्यादि ॥अथ तेषामेव स्थितिं प्ररूपयन्नाह
. मू. (५५६) भवियदव्वदेवाणं भंते ! केवतियं कालं ठिती पन्नत्ता?, गोयमा! जहनेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं तिनि पलिओवमाइं।
नरदेवाणं पृच्छा गोयमा! जहन्नेणं सत्तवाससयाइंउक्कोसेणंचउरासीईपुव्वसयसहस्साई
धम्मदेवाणं भंते ! पुच्छा, गोयमा! जहन्नेणं अतोमुहुत्तं उक्कोसेणं देसूणा पुवकोडी, देवाधिदेवाणं पुच्छा गोयमा! जहन्नेणं बावत्तरि वासाइं उक्कोसेणं चउरासीइं पुब्बसयसहस्साई।
भावदेवाणं पुच्छा गोयमा ! जहन्नेणं दस वाससहस्साइं उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाई।
वृ. 'भवियदव्वदेवाण'मित्यादि, 'जहन्नेणंअंतोमुहत्तंति अन्तर्मुहूर्तायुषः पञ्चेन्द्रियतिरश्चो देवेपूत्पादाद्भव्यद्रव्यदेवस्य जघन्याऽन्तर्मुहूर्त्तस्थिति, 'उक्कोसेणं तिन्नि पलिओवमाईति उत्तरकुर्वादिमनुजादीनां देवेष्वेवोत्पादात् ते च भव्यद्रव्यदेवाः तेषां चोत्कर्षतो यथोक्ता स्थितिरिति । 'सत्त वाससयाईति यथा ब्रह्मदत्तस्य 'चउरासीपुव्वसयसहस्साइंति यथा भरतस्य ।
___ धर्मदेवानां जहन्नेणं अंतोमुत्त'तियोऽन्तर्मुहूर्तावशेषायुश्चारित्रंप्रतिपद्यतेतदपेक्षमिदं, 'उक्कोसेणंदेसूणा पुब्बकोडी'तितु यो देशोनपूर्वोकोट्यायुश्चारित्रप्रतिपद्यते तदपेक्षमिति, ऊनता च पूर्वकोट्या अष्टाभिर्वषैः अष्टवर्षस्येव प्रव्रज्यार्हत्वात्, यच्च षड्वर्षस्त्रिवर्षो वा प्रव्रजितोऽतिमुक्तको वैरस्वामी वा तत्कादाचित्कमिति न सूत्रावतारीति ।
देवाधिदेवानां 'जहन्नेणं बावत्तरि वासाइंति श्रीमन्महावीरस्येव 'उक्कोसेणं छउरा सीइ पुव्वसयसहस्साईति ऋषभस्वामिनो यथा --
____भावदेवानां 'जहन्नेणं दस वाससहस्साईति यथा व्यन्तराणां 'उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाईति यथा सर्वार्थ सिद्धदेवानां ।। अथ तेषामेव विकुर्वणां प्ररूपयन्नाह ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org