________________
४३६
भगवतीअङ्गसूत्रं ८/-/९/४२५
'अनंताओ उस्सप्पिणीओ ओस्सप्पिणीओ कालओ खेत्तओ अनंता लोग'त्ति, एतद्वयाख्यानं च प्राग्वत् । अथ तत्र पुद्गलपरावर्तपरिमाणं किं भवति? इत्याह
'अवटुंपोग्गलपरियटुंदेसूर्ण ति, 'अपार्धम्' अपगतार्द्धमर्द्धमात्रमित्यर्थः 'पुद्गलपरावत प्रागुक्तस्वरूपम्, अपार्द्धमप्यर्द्धतः पूर्ण स्यादत आह-देशोनमिति । ‘एवं देसबंधंतरंपि'त्ति जघन्येनान्तर्मुहूर्त्तमत्कर्षतः पुनरपार्द्ध पुद्गल-परावर्त्त देशोनं, भावना तु पूर्वोक्तानुसारेणेति ।
अथाहारकशरीरदेशबन्धकादीनामल्पत्वादिनिरूपणायाह- 'एएसि णमित्यादि, तत्र सर्वस्तोका आहारकस्य सर्वबन्धकास्तत्सर्वबन्धकालस्याल्पत्वात्, देशबन्धकाः सङ्ख्यातगुणा स्तद्देशबन्धकालस्य बहुत्वात्, असङ्ख्यातगुणास्तु ते न भवन्ति, यतो मनुष्या अपि सङ्ख्याताः किं पुनराहारकशरीरदेशबन्धकाः?,अबन्धकास्त्वनन्तगुणाः, आहारकशरीरं हि मनुष्याणांतत्रापि संयतानां तेषामपि केषाञ्चिदेव कदाचिदेव च भवतीत, शेषकाले ते शेषसत्त्वाश्चाबन्धकाः, ततश्च सिद्धवनस्पत्यादिनामन्तगुणत्वादनन्तगुणास्त इति ।
अथ तैजसशरीरप्रयोगबन्धमधिकृत्याह
मू. (४२६) तेयासरीरप्पयोगबंधेणं भंते ! कतिविहे पन्नत्ते?, गोयमा पंचविहे पन्नत्ते, तंजहा-एगिदियतेयासरीरप्पयोगबंधे बेइंदिय० तेइंदिय० जाव पंचिंदियतेयासरीरप्पयोगबंधे।
एगिदियतेयासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कइविहे पन्नत्ते? एवं एएणं अभिलावेणं भेदो जहा ओगाहणसंठाणे जाव पजत्तसव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइयकप्पातीयवेमानियदेवपंचिंदियतेयासरीरप्पयोगबंधे य अपञ्जत्तसव्वद्वसिद्धअनुत्तरोववाइयजावबंधे य।
तेयासरीरप्पयोगबंदेणंभंते! कस्स कम्मस्सउदएणं?, गोयमा! वीरियसजोगसद्दव्ययाए जाव आउयं च पडुच्च तेयासरीरप्पयोगनामाए कम्मस्स उदएणं तेयासरीरप्पयोगबंधे।
तेयासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! किं देसबंधे सव्वबंधे?, गोयमा! देसबंधे नो सव्वबंधे।
तेयासरीरप्पयोगबंधेणं भंते! कालओ केवचिरं होइ?, गोयमा! दुविहे पन्नते, तंजहाअनाइए वा अपज्जवसिए अनाइए वा सपज्जवसिए।
तेयासरीरप्पयोगबंधंतरे णं भंते ! कालओ केवचिरं होइ ?, गोयमा ! अनाइयस्स अपज्जवसियस्स नस्थि अंतरं, अनाइयस्स सपज्जवसियस्स नत्थि अंतरं।
एएसिणंभंते! जीवाणं तेयासरीरस्स देसबंधगाणं अबंधगाणयकयरे २ जाव विसेसाहिया वा?, गोयमा! सव्वत्थोवा जीवा तेयासरीरस्स अबंधगा देसबंधगा अनंतगुणा ४/
वृ. 'तेये'त्यादि, 'नो सव्वबंधे त्ति तैजसरीरस्यानादित्वान्न सर्वबन्धोऽस्ति, तस्यप्रथमतः पुद्गलोपादानरूपत्वादिति । 'अनाइए वा अपज्जवसिए'इत्यादि, तत्रायं तैजसशरीबन्धोऽ. नादिरपर्यवसितोऽभव्यानां अनादि सपर्यवसितस्तु भव्यानामिति ।
___अथ तैजसशरीरप्रयोगबन्धस्यैवान्तरनिरूपणायाह-'तेये त्यादि, 'अनाइयस्से'त्यादि, यस्मात्संसारस्थो जीवस्तैजसशरीरबन्धेन द्वयरूपेणापि सदाऽविनिर्मुक्त एव भवति तस्माद्यरूपस्याप्यस्य नास्त्यन्तरमिति । अथ तैजसशरीरदेशबन्धकाबन्धकानामल्पत्वादिनिरूपणाया'एएसी'त्यादि, तत्र सर्वस्तोकास्तैजसशरीरस्याबन्धकाः सिद्धानामेव तदबन्धकत्वात्, देशबन्धकास्त्वनन्तगुणास्तद्देश- बन्धकानां सकलसंसारिणां सिद्धेभ्योऽनन्तगुणत्वादिति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org