________________
भगवती अङ्गसूत्रं ५/-/५/२४३
वृ. अथ चेह स्थाने वाचनान्तरे कुलकरतीर्थः करादिवक्तव्यता द्दश्यते, ततश्च संसारमण्डलशब्देन पारिभाषिकसंज्ञया सेह सूचितेति संभाव्यत इति ॥
शतकं - ५ उद्देशकः-५ समाप्तः
२३८
-: शतकं - ५ उद्देशक:- ६:
वृ. अनन्तरोद्देशके जीवनां कर्मवेदनोक्ता, षष्ठे तु कर्म्मण एव बन्धनिबन्धनविशेषमाह, तस्य चादिसूत्रमिदम्
नू. (२४४) कहन्नं भंते! जीवा अप्पाउयत्ताए कम्मं पकरेति ?, गोयमा ! तिहिं ठाणेहिं, तंजा-पाणे अइवाएत्ता मुसं वइत्ता तहारूवं समणं वा माहणं वा अफासुएणं अनेसनिजेणं असनपानखाइमसाइमेणं पडिलाभेत्ता, एवं खलु जीवा अप्पाउयत्ताए कम्मं पकेइ ।
कहन्नं भंते! जीवा दीहाउयत्ताए कम्मं पकरेति ?, गोयमा ! तिहिं ठाणेहिं-नो पाणे अतिवाइत्तानो मुसंवइत्ता तहारूवं समणं वा माहणं वा फासुएसनिज्जेणं असनपानखाइमसाइमेणं पडिला भेत्ता एवं खलु जीवा दीहाउयत्ताए कम्मं पकरेति ।
कहनं भंते! जीवा असुभदीहाउयत्ताए कम्मं पकरेति ?, गोयमा! पाणे अइवाइत्ता मुसं वइत्ता तहारूवं समणं वा माहणं वा हीलित्ता निंदित्ता खिंसित्ता गरहित्ता अवमन्नित्ता अन्नयरेणं अमणुत्रेणं अपीतिकारेणं असनपानखाइमसाइमेणं पडिलाभेत्ता एवं खलु जीवा असुभदीहाउयत्ताए कम्मं पकरेति ।
कहन्नं भंते! जीवा सुभदीहाउयत्ताए कम्मं पकति ?, गोयमा ! नो पाणे अइवाइत्ता नो मुसं वइत्ता तहारूवं समणं वा माहणं वा वंदित्ता नमंसित्ता जाव पज्जुवासित्ता अन्नयरेणं मणुन्नेणं पीइकारएणं असनपानखाइमसाइमेणं पडिला भेत्ता एवं खलु जीवा सुभदीहाउयत्ताए कम्मं पकरेति वृ. 'कहन्न' मित्यादि, 'अप्पाउयत्ताए'त्ति अल्पमायुर्यसावल्पायुष्कस्तस्य भावस्तत्ता तस्यै अल्पायुष्कतायै अल्पजीवितव्यनिबन्धनमित्यर्थः, अल्पायुष्कतया वा, 'कर्म' आयुष्कलक्षणं 'प्रकुर्वन्ति' बघ्नन्ति ?, 'पाणे अइवाएत्त 'त्ति 'प्राणान्' जीवान् 'अतिपात्य' विनाश्य 'मुसं वइत्त' त्ति मृषावादमुक्त्वा 'तहारूवं 'ति तथाविधस्वभावं भक्तिदानोचितपात्र मित्यर्थः ।
'समणं व 'ति श्राम्यते तपस्यतीति श्रमणोऽतस्तं 'माहणं व' त्ति मा हनेत्येवं योऽन्यं प्रति बक्ति स्वयं हनननिवृत्तः सन्नसौ माहनः, ब्रह्म वा ब्रह्मचर्यं कुशलानुष्ठानं वाऽस्यास्तीति ब्राह्मणोऽतस्तं वाशब्दौ समुच्चये ।
‘अफासुएणं’ति न प्रगता असवः - असुमन्तो यस्मात्तदप्रासुकं सजीवमित्यर्थः 'अनेसनिजेणं' ति एष्यत इत्येषमीयं- कल्प्यं तन्निषेधादनेषणीयं तेन, अशनादिना प्रसिद्धेन 'पडिलाभेत्त' त्ति 'प्रतिलम्म्य' लाभवन्तं कृत्वा, अथ निगमयन्नाह
'एव'मित्यादि, 'एवम्' उक्तलक्षणेन क्रियात्रयेणेति, अयमत्र भावार्थ:- अध्यवसायविशेषादेतत्त्रयं जघन्यायुःफलं भवति, अथवेहापेक्षिकी अल्पायुष्कता ग्राह्या, यतः किल जिनागमाभिसंस्कृतमतयो मुनयः प्रथमवयसं भोगिनं कञ्चन मृत ध्ट्वा वक्तारो भवन्ति-नूनमनेन भवान्तरे किञ्चिदशुभं प्रानिघात्तादि वा सेवितमकल्प्यं वा मुनिभ्यो दत्तं येनायं भोग्यप्यल्पायुः संवृत्त इति, अनेय त्वाहुः यो जीवो जिनसाधुगुणपक्षपातितया तत्पूजार्थं पृथिव्याद्यारम्भेण स्वभाण्डास
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org