________________
२२२
भगवतीअगसूत्रं ५/-/१/२१८ जया णं भंते ! जंबूद्दीवे २ दाहिणड्डे पढमा ओसप्पिणी पडिवञ्जइ तया णं उत्तरदेवि पढमाओसप्पिणी पडिवाइ, जयाणं उत्तरडेवि पडिवज्जइतदाणंजंबूद्दीवे २ मंदरस्स पव्वयस्स पुरच्छिमपञ्चस्थिमेण नेवत्थि ओसप्पिणी नेवत्थि उस्सप्पिणी अवट्ठिए णं तत्थ काले पन्नत्ते ? समणाउसो!, हंतागोयमा!तंचेव उच्चारेयव्वंजाव समणाउसो!, जहाओसप्पिणीएआलावओ भनिओ एवं उस्सप्पिणीएविभाणियव्यो ।
वृ. 'जयाणं भंते!जंबूद्दीवे२ दाहिणड्ढेवासाणपढमेसमएपडिवज्जइ' इत्यादि, 'वासाणंति चतुर्मासप्रमाणवर्षाकालस्यसम्बन्धी प्रथमः' आधः 'समयः क्षणः 'प्रतिपद्यते संपद्यतेभवतीत्यर्थः, 'अनंतरपुरक्खडसमयंसित्तिअनन्तरो-निळवधानोदक्षिणार्द्धवर्षाप्रथमतापेक्षयासघातीतोऽपि स्यादत आह-पुरस्कृतःपुरोवर्ती भविष्यन्नित्यर्थः, समयः-प्रतीतः, ततः पदत्रयस्य कर्मधारयोऽतस्तत्र, 'अनंतरपच्छाकडसमयंसित्तिपूर्वापरविदेहवर्षाप्रथमसमयापेक्षयायोऽनन्तरपश्चात्कृतोऽतीतः समयस्तत्र दक्षिणोत्तरयोर्वर्षाकालप्रथमसमयो भवतीति ॥ एवं जहा समएण'मित्यादि, आवलिकाऽभिलापश्चैवस्-'जयाणभंते! जंबूद्दीवे२ दाहिणड्डेवासाणं पढमाआवलियापडिवञ्जति तयाणं उत्तरडेवि, जयाणं उत्तरड्ढे वासाणं पढमावलिया पडिवज्जति तयाणंजंबूद्दीवे २ मंदरस्स पव्वयस्स पुरच्छिमपञ्चस्थिमेणं अनंतरपुरक्खडसमयंसि वासाणं पढमा आवलिया पडिवाइ हंता गोयमा!, इत्यादि। एवमानप्राणादिपदेष्वपि,आवलिकाद्यर्थः पुनरयम्-आवलिकाअसङ्ख्यातसमयात्मिका आनप्राणः-उच्छ्वासनिश्वासकालः स्तोकः-सप्तप्राणप्रमाणः लवस्तुसप्तस्तोकरूपः मुहूर्त पुनर्लवसप्तसप्ततिप्रमाणः, ऋतुस्तुमासद्वयमानः, हेमंताणं तिशीतकालस्य 'गिम्हाण व'त्ति उष्णकालस्य 'पढमे अयणे'त्ति दक्षिणायनं श्रावणादित्वात्संवत्सरस्य 'जुएणवि'त्ति युगंपञ्चसंवत्सरमानं 'पुव्यंगेणवि त्ति पूर्वाङ्ग चतुर-शीतिवर्षलक्षाणां 'पुव्वेणवि'तिपूर्वं पूर्वाङ्गमेव चतुरशीतिवर्षलक्षेणगुनितं, एवं चतुर-शीतिवर्षलक्षगुनितमुत्तरोत्तरंस्थानं भवति, चतुर्नवत्यधिकं चाशतमन्तिमेस्थानेभवतीति। पढमा ओसप्पिनि'त्तिअवसर्पयतिभावानित्येवंशीलाऽवसर्पिणी तस्याः प्रथमोविभागः-प्रथमावसर्पिणी उस्सप्पिनि'त्ति उत्सर्पयतिभावानित्येवंशीलाउत्सर्पिणीति
मू. (२१९) लवणेणंभंते समुद्दे सूरियाउदीचिपाईणमुग्गच्छजच्चेवजंबूद्दीवस्सवत्तव्बया भनिया सच्चेव सव्वाअपरिसेसिया लवणसमुदस्सवि भाणियव्या, नवरं अभिलावो इमो नेयव्वोजयाणंभंते! लवणेसमुद्देदाहिणड्डे दिवसेभवतितंचेवजावतदाणंलवणे समुद्दे पुरच्छिमपञ्चस्थिमेणं राई भवति, एएणं अभिलावेणं नेयव्वं ।
जदाणं भंते ! लवणसमुद्दे दाहिणड्डे पढमाओस्सप्पिणी पडिवजइ तदा णं उत्तरदेवि पढमाओस्सप्पिणी पडिवाइ, जदा णं उत्तरढे पढमाओसप्पिणी पडिवजइ तदा णं लवणसमुद्दे पुरच्छिमपञ्चत्थिमेणं नेवत्थि ओसप्पिणी २ समणाउसो! ?, हंता गोयमा! जाव समणाउसो! ।। घायईसंडे णं भंते ! दीवे सूरिया उदीचिपादीणमुग्गच्छ जहेव जंबूद्दीवस्स वत्तव्वया भणिया सच्चेव घायइसंडस्सवि भानियब्वा, नवरं इमेणं अभिलावेणं सव्वे आलावगा भाणियव्वा ।
जयाणंभंते! घायइसंडे दीवे दाहिणडे दिवसे भवति तदा मंउत्तरडेविजयाणं उत्तरदेवि तदा मंधायइसंडे दीवे मंदराणं पव्वयाणं पुरच्छिमपञ्चस्थिमेणं राती भवति?, हंता गोयमा! एवं चेव जाव राती भवति । जदा णं भंते ! घायदसंडे दीवे मंदराणं पव्वयाणं पुरच्छिमेण दिवसे
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org