________________
१७८
भगवतीअङ्गसूत्रं ३/-19/१६१ दिव्वा देविट्ठीजाव लद्धा पत्ता अभिसमन्नागयातंखामेमिणं देवाणुप्पिया! खमंतुणं देवाणुपिया (खमंतु) मरिहंतुणं देवाणुप्पिया! नाइ भुजो २ एवंकरणयाएतिकडएयमई सम्मं विनएणं भुजो २ खामेति, ततेणं से ईसाणे देविंदे देवराया तेहिं बलिचंचारायहाणीवत्थव्वेहिं बहूहिं असुरकुमारेहि देवेहिं देवीहि य एयमद्वं सम्मं विनएणं भुजो २ खामिए समाणे तं दिव्वं देविष्टिं जाव तेयलेसं पडिसाहरि, तप्पभितिं च णंगोयमा! ते बलिचंचारायहामिवत्थव्वया बहवे असुरकुमारा देवाय देवीओ य ईसाणं देविंदं देवरायं आढ़ति जाव पजुवासंति।
ईसाणस्स देविंदस्स देवरन्नो आणाउववायवयणनिदेसे चिट्ठति, एवंखलु गोयमा! ईसानेणं देविदेण देवरन्ना सा दिव्या देविड्डी जाव अभिसमन्नागया। ईसानस्सणं भंते ! देविंदस्स देवरन्नो केवतियं कालं ठिती पन्नत्ता?, गोयमा ! सातिरेगाइं दो सागरोवमाइं ठिती पन्नत्ता । ईसाणे णं भंते! देविंदे देवराया ताओ देवलोगाओ आउक्खएणं जाव कहिं गच्छिहिति? कहिं उववजिहिति गो० ! महाविदेहे वासे सिज्झहिति जाव अंतं काहेति।।
वृ. 'तत्थेवसयनिज्जवरगए'तितत्रैवशयनीयवरे स्थित इत्यर्थः, तिवलिय'ति त्रिवलिका 'भृकुटिं' दृष्टिविन्यासविशेषं, 'समजोइभूय'त्ति समा ज्योतिषा-अग्निना भूता समज्योतिर्भूताः 'भीय'त्तिजातभयाः ‘उत्तत्य'त्ति 'उत्त्रस्ताः' भयाजातोत्कम्पादिभयभावाः 'सुसिय'त्ति शुषिताऽऽनन्दरसाः 'उव्विग्ग'त्ति तत्यागमानसाः, किमुक्तं भवति ?-इत्यत आह
संजातभयाः, 'आधावन्ति' ईषद्धावन्ति परिधावन्ति' सर्वतोधावन्तीति समतुरंगेमाणत्ति समाश्लिष्यन्तः, अन्योऽन्यमनुप्रविशन्त इति वृद्धाः । 'नाइ भुजो एंकरणयाए'त्ति नैव भूय एवं करणाय संपत्स्यामहेइति शेषः, 'आणाउववायवयणनिद्देसे त्तिआज्ञा-कर्त्तव्यमेवेदमित्याद्यादेशः उपपातः-सेवा वचनम्-अभियोगपूर्वक आदेशः निर्देशः-प्रश्निते कार्येनियतार्थ:मुत्तरंतत एषां द्वन्द्वस्ततस्तत्र।
ईशानेन्द्रवक्तव्यताप्रस्तावात्तद्वक्तव्यतासंबद्धमेवोद्देशकसमाप्तिं यावत् सूत्रवृन्दमाह
मू. (१६४) सक्कस्सणं भंते! देविंदस्स देवरन्नो विमाणेहिंतो ईसाणस्स देविंदस्स देवरनो विमाणा ईसिं उच्चयरा चेव ईसिं उन्नयतरा चैव ईसाणस्स वा देविंदस्स देवरनो विमाणेहितो सकस्स देविंदस्स देवरन्नो विमाणा नीययरा चेव ईसिं निन्नयरा वेव?
हता! गोयमा! सक्कस्स तं चेव सव्वं नेयव्यं । से केणटेणं?, गोयमा! से जहानामए. करयले सिया देसे उच्छे देसे उन्नए देसे नीए देसे निन्ने, से तेणट्टेणं गोयमा ! सक्कस्स देविंदस्स देवरत्रो जाव ईसिं निन्नतरा चेव।
. 'उच्चतराचेवत्तिउच्चत्वंप्रमाणतः उन्नयतराचेच तिउन्नतत्वं गुणतः, अथवा उच्चत्वं प्रासादापेक्षम्, उन्नतत्वं तु प्रासादपीठापेक्षमिति, यच्चोच्यते-'पंचसउच्चत्तेणं आइमकप्पेसु होति उविभाण'त्ति तत्परिस्थूलन्यायमङ्गीकृत्यावसेयं, तेन किञ्चिदुच्चतरत्वेऽपि तेषां न विरोध इति । 'देसे उच्चे देसे उन्नए'त्ति प्रमाणतो गुणतश्चेति ।
मू. (१६५) पभू णं भंते ! सक्के देविंदे देवराया ईसानस्स देविंदस्स देवरन्नो अंतियं पाउन्भवित्तए?, हंता पभू, से णं भंते ! किं आढायमाणे पभू अनाढायमाणे पभू?, गोयमा! आढायमाणे पभू नो अनाढायमाणे पभू, पभूणं भंते ! ईसाणे देविंदे देवराया सक्कस्स देविंदस्स
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org