________________
३३८
सूत्रकृता सूत्रम् २/२/-1६५६
मू. (६५६) अहावरे अट्ठमे किरियट्ठाणे अन्झत्थवत्तिएत्ति आहिजइ, से जहानामए केइ पुरिसे नत्थि णं केइ किंचि विसंवादेति सयमेव हीने दीने दुढे दुम्मणे ओहयमणसंकप्पे चिंतासोगसागरसंपविढे करतलपल्हस्थमुह अट्ठज्झाणोवगए भूमिगयदिहिए झियाइ, तस्स णं अज्झत्यया आसंसइया चत्तारिठाणा एवमाहिजइ -
तं० कोहे माने माया लोहे, अन्झस्थमेव कोहमाणमायालोहे, एवं खलु तस्स तप्पत्तियं सावजंति आहिजइ, अट्ठमे किरियट्ठाणे अज्झत्यवत्तिएत्ति आहिए।
वृ.अथापरमष्टमंक्रियास्थानमाध्यात्मिकमिति-अन्तःकरणोद्भवमाख्यायते, तद्यथा नाम कश्चित्पुरुषश्चिन्तोप्रेक्षाप्रधानः, तस्य च नास्ति कश्चिद्विसंवादयिता-न तस्य कश्चिद्विसंवादेन परिभावने वाऽसद्भूतोद्भावनेन वा चित्तदुःखमुत्पादयति, तथाप्यसौ स्वयमेव वापसदवद्दीनो दुर्गतवद्धीनो दुश्चित्ततया दुष्टो दुर्मनास्तथोपहतोऽस्वस्थतया मनःसंकल्पो यस्य स तथा, तथा चिन्तैव शोक इति वा (स एव) सागरः चिन्ताशोकसागरश्चिन्ताप्रधानो वा शोकश्चिन्ताशोकः स एव सागरः तत्र प्रविष्टः चिन्ताशोकसागरप्रविष्टः ।
तथा भूतश्च यदवस्थो भवतितद्दर्शयति-करतले पर्यस्तं मुखं यस्य सतथाऽहर्निशं भवति, तथाऽऽर्तध्यानोपगतोऽपगतसद्विवेकतयाधर्मध्यानाहरवर्ती निर्निमित्तमेव द्वन्द्वोपहतवद्धयायति तस्यैवं चिन्ताशोकसागरवगाढस्य सत आध्यात्मिकानि-अन्तःकरणोद्भवानि मनःसंश्रितान्यसंशितानि वा-निसंशयानि चत्वारि वक्ष्यमाणानिस्थानानि भवन्ति, तानि चैवमाख्यायन्ते, तद्यथाक्रोधस्थानं मानस्थानमायास्थानंलोभस्थानमिति । ते चावश्यंक्रोधमानमायालोभाआत्मनोऽधि भवन्याध्यात्मिकाः, एभिरेव सद्भिर्दुष्टं मनोभवति।तदेवंतस्य दुर्मनसः क्रोधमानमायालोभवत एवमेवोपहतमनःसंकल्पस्य 'तप्रत्ययिकम्' अध्यात्मनिमित्तं सावधं कर्म 'आधीयते' संबध्यते तदेवमष्टममेतक्रियास्थानमाध्यात्मिकाख्यमाख्यातमिति ।
मू. (६५७) अहावरे नवमे किरियट्ठाणे माणवत्तिएत्ति आहिजइ, से जहानामए केइ पुरिसे जातिमएण वा कुलमएण वा बलमएण वा रूवमएण वा तवमएण वा सुयमएण वा लाभमएण वा इस्सरियमएण वा पन्नामएण वा अन्नतरेण वा मयट्ठाणेणं मत्ते समाणे परंहीलेति निदेति खिसति गरहति परिभवइ अवमण्णेति, इत्तरिए, अयं, अहमंसि पुण विसिठ्ठजाइकुलबलाइगुणोववेए।
एवंअप्पाणंसमुक्कस्से, देहचुएकम्मबितिए अवसेपयाइ, तंजहा-गब्भाओगब्मं ४जम्माओ जम्मं माराओ मारं नरगाओ नरगं चंड़े थद्धे चवले माणियावि भवइ, एवं खलु तस्स तप्पत्तियं सावजंति आहिजइ, नवमे किरियाठाणे माणवत्तिएत्ति आहिए।
वृ.अथापरंनवमंक्रियास्थानमानप्रत्ययिकमाख्यायते, तद्यधानाम कश्चित्पुरुषोजात्यादिगुणोपेतः सन् जातिकुलबलरूपतपःश्रुतलाभैश्चर्यप्रज्ञामदाख्यैरष्टभिर्मदस्थानैरन्यतरेण वा मत्तः परमवमबुद्धाहीलयति तथा निन्दति जुगुप्सतेगर्हति परिभवति, एतानि चैकार्थिकानिकथञ्चिभेदं वोटप्रेक्ष्य व्याख्येयानीति । यथा परिभवति तथा दर्शयति-इतरोऽयं जघन्यो हीनजातिकः तथा मत्तः कुलबलरूपादिभिर्दूरमपभ्रष्टः सर्वजनावगीतोऽयमिति । अहं पुनर्विशिष्टजातिकुलबला
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org