________________
श्रुतस्कन्धः-१, अध्ययनं-८, उपोद्घातः
२६७ नि. [२५३] असमणुनस्स विमुक्खो पढमे बिइए अकप्पियवमिक्खो।
पडिसेहणाय रुट्ठस्सचेव सब्भावकहणाय॥ नि. [२५४] तइयंमि अंगचिट्ठाभासिय आसंकिए य कहणाय।
सेसेसु अहीगारो उवगरणसरीरमुखेसु ।। नि. २५५] उद्देसंमिचउत्ये वेहाणसगिद्धपिट्ठमरणंच।
पंचमए गेलनं भत्तपरिन्नाय बोद्धव्वा ।। नि. [२५६] छटुंमि उ एगत्तं इंगिणिमरणंच होइ बोद्धव्वं ।
सत्तमए पडिमाओ पायवगमणंच नायव्वं ।। नि. [२५७] अणुपुब्विविहारीणं भत्तपरिना य इंगिणीमरणं।
पायवगमणंचतहा अहिगारो होइ अट्ठमए। दृ.अत्राद्योद्देशकेऽयमर्थाधिकारः,तद्यथा-असमनुज्ञानामसमनोज्ञानांवा त्रयाणां त्रिषष्ठ्यधिकानांप्रावादुकशतानां विमोक्षः-परित्यागः कार्यः, तथातदाहारोपधिशय्यातर्धष्टिपरित्यागश्च, पार्श्वस्थादयःपुनश्चारित्रतपोविनयेष्वसमनोज्ञाः, यथाच्छन्दास्तुपञ्चस्वपिज्ञानाचारादिष्वसमनोज्ञास्तेषांयथायोगत्यागोविधेय इति ।द्वितीयेतुअकल्पिकस्य-आधाकम्मदिविमोक्षः-परित्यागः कार्यो, यदिवाऽऽधाकर्मणा कश्चिन्निमन्त्रयेत, ततः प्रतिषेधो विधेयः, तप्रतिषेधे घ रुष्टस्य सतः सिद्धान्तसद्मावः कयनीयो यथैवम्भूतं दानं तव मम च न गुणायेति ।
तृतीयेतूद्देशकेऽयमाधिकारः, तद्यथागोचरगतस्य यतेः शीतादिना कम्मपनादिकायामङ्गचेष्टायां सत्यांगृहस्थस्येयमारेका स्याद्यथा-ग्रामधर्मेरुद्वाध्यमानस्य श्रृंगारभावावेशादस्य वतेः कम्पनमित्येवं भाषिते आशङ्कितेवा तदाशङ्काव्युदासाय यथावस्थितार्थकथना क्रियत इति ३शेषेषुतूद्देशकेषुपञ्चस्वयमर्थाधिकारः,तद्यथा-उपकरणशरीराणां विमोक्षः-परित्यागस्तद्विषयः समासतोव्यासतस्तूच्यतेचतुर्थोद्देशके त्वयमर्थाधिकारः, तद्यथा-वैहानसम्-उद्बन्धनंगार्द्धपृष्ठम्अपरमांसादिर्हदयन्यासाद्गृद्धादिनाऽऽत्मव्यापादनम्, एतत् प्रकारद्वयं मरणं वाच्यं ४ ।
-पञ्चमकेतुम्लानता भक्तपरिज्ञाचबोद्धव्यापाषष्ठेत्वेकत्वम्-एकत्वभावनातथेगित्तमरणं च बोद्धव्यं ६ । सप्तमकेषु प्रतिमाः-भिक्षुप्रतिमा मासादिका वाच्याः, तथा पादपोपगमनं च ज्ञातव्यमिति७।अष्टमकेत्वयमाधिकारः, स्तद्यथा-अनुपूर्वविहारिणां-प्रतिपालितदीर्घसंयमानां शास्त्रार्थग्रहणप्रतिपादनोत्तरकालमवसीदत्संयमाध्ययनाध्यापनक्रियाणां निष्पादितशिष्याणामुसर्गतः द्वादशसंवत्सरसंलेखनाक्रमसंलिखितदेहानां भक्तपरिजेङ्गित मरणं पापपोपगमनं वा यथा भवति यथोच्यत इति गाथापञ्चकसमासार्थो, व्यासार्थस्तु प्रत्युद्देशकं वक्ष्यते । निक्षेपस्तु त्रिया-ओघनिष्पन्नोनामनिष्पन्नः सूत्रालापकनिष्पन्नश्चेति, तत्रौघनिष्पन्नेनिक्षेपेऽध्ययनं, नामनिष्पन्ने तु विमोक्ष इति नाम, तत्र विमोक्षस्य निक्षेपं चिकीर्षुः नियुक्तिकार आहनि. [२५९] नामंठवणविमुक्खो दव्वे खित्तेय काल भावे य।
एसो उविमुक्खस्सा निक्लेवोछविहो होइ॥ वृ. द्रव्यविमोक्षो द्वेघा-आगमतो नोआगमतश्च, आगमतो ज्ञाता तत्र चानुपयुक्तः, नोआगमतस्तुज्ञशरीरभव्यशरीरव्यतिरिक्तोनिगडादिकेषु विषयभूतेषुयोविमोक्षःसद्रव्यविमोक्षः,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org