________________
३१४
अनुयोगद्वार-चूलिकासूत्रं अनानुपूर्वीत्वेन मन्तव्याः एवमनया दिशा चतुरादिपदसम्भविनोऽपि भङ्गा भावनीयाः, भूयांसश्चेहोत्तराध्यय१३२ नटीकादिनिर्दिष्टाः प्रस्तुतभङ्गानयनोपाया: सन्ति, न चोच्यन्तेऽतिविस्तरभयात्, तदर्थिना तु तत एवावधारणीयाः । ३१२ तदिदमत्र तात्पर्यम्___ पूर्वानुपूर्त्यां तावद्धर्मास्तिकायस्य प्रथमत्वमेव, तदनुक्रमेणाधर्मास्तिकायादीनां द्वितीयादित्वं, २३१ पश्चानुपूर्त्यां त्वद्धासमयस्य प्रथमत्वं, पुद्गलास्तिकायादीनां तु प्रतिलोमतया द्वितीयादित्यम्, अनानुपूर्त्यां त्व ३२१ नियमेन कचिद्भभङ्गके कस्यचित् प्रथमत्वमित्यलं विस्तरेण । 'सेत'मित्यादि निगमनम्।
तदेवमत्र पक्षे धर्मास्तिकायादीनि षडपि द्रव्याणि पूर्वानुपूर्व्यादित्वेनोदाहतानि, साम्प्रतं त्वेकमेव पुद्गलास्तिकायमुदाहर्तुमाह
मू.(१११) अहवा उवनिहिआदव्वानुपुव्वी तिविहा प० पं०-पुव्वानुपुव्वी पच्छानुपुव्वी अनानुपुव्वा,
से किंतंपुव्वानुपुवी?, २ परमाणुपोग्गले दुपएसिए तिपएसिए जावदसपएसिए संखिज्जपएसिए असंखिज्जपएसिए अनंतपएसिए, से तं पुव्वानुपुव्वी,
सेकिंतं पच्छानुपुव्वी, २ अनंतपएसिए असंखिज्जपएसिए संखिज्जपएसिए जाव दसपएसिए जाव तिपएसिए दुपएसिए परमाणुपोग्गले, से तं पच्छानुपुव्वी,
से किं तं अनानुपुवी?, २ एआए चेव एगाइआए एगुत्तरिआए अनंतगच्छगयाए सेढीए अनमन्नब्भासो दूरूवूणो, सेतं अनानुपुव्वी, सेतं उवनिहिआ दव्वानुपुव्वी, सेतं जागणवइरित्ता दव्वानुपुव्वी, से तं नोआगमओ दव्वानुपुव्वी, से तं दव्वानुपुव्वी।
वृ. अत्र चौपनिधिक्या द्रव्यानुपूर्व्या ज्ञातमपि त्रैविध्यं यत्पुनरप्युपन्यस्तं तत्प्रकारान्तरभणनप्रस्तावादेदेति मन्तव्यम्, 'अनंतगच्छगयाएत्ति अत्रैकोत्तरवृद्धिमत्स्कन्धानामनन्तत्वादनन्तानां गच्छः-समुदायोऽनन्तगच्छस्तं गता अनन्तगच्छगता तस्याम्, अत एव भङ्गा अत्रानन्ता एवावसेया इति।
शेषभावना च सर्वा पूर्वोक्तानुसारतः स्वयमप्यवसेसेति। आह-ननु यथैकः पुद्गलास्तिकायो निर्धार्य पुनरपि पूर्वानुपूर्व्यादित्वेनोदाहृतः, एवं शेषा अपि प्रत्येकं किमिति नोदाहियन्ते? अत्रोच्यते, द्रव्याणांक्रमः-परिपाट्यदिलक्षणा: पूर्वानुपूर्व्यादिविचार इह प्रक्रान्तः, सच द्रव्याबाहुल्ये सति संभवति, धर्माधर्माकाशास्तिकायेषु च पुद्गलास्तिकायवन्नास्ति प्रत्येकं द्रव्यबाहुल्यम्, एकैकद्रव्यत्वात्तेषां, जीवास्तिकाये त्वनन्तजीवद्रव्यात्मकत्वादस्ति द्रव्यबाहुल्यं, केवलं परमाणुद्विप्रदेशिकादिद्रव्याणामिव जीवद्रव्याणां पूर्वानुपूर्व्यादित्वनिबन्धनः प्रथमपाश्चात्यादिभावो नास्ति, प्रत्येकमसंख्येयप्रदेशत्वेन सर्वेषां तुल्यप्रदेशत्वात्, परमाणुद्विप्रदेशिकादिद्रव्याणां तु विषमप्रदेशिकत्वादिति, अद्धासमयस्यैकत्वादेव तदसम्भव इत्यलमतिचर्चितेन। ___ तदेवं समर्थिता औपनिधिकी द्रव्यानुपूर्वी, तत्समर्थने चसमर्थिता प्रागुदृिष्टा द्विप्रकाराऽपि द्रव्यानुपूर्वी, ततः 'सेत'मित्यादीनि निगमनानि, इति द्रव्यानुपूर्वी समाप्ता।
उक्ता द्रव्यानुपूर्वी, अथ प्रागुद्दिष्टामेव क्षेत्रानुपूर्वी व्याचिरुख्यासुराहमू.(११२) से किं तं खेत्तानुपुव्वी?, २ दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-उवनिहिआ य अनोव
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org