________________
१६६
उत्तराध्ययन- मूलसूत्रम् - १-४ / ११६
उभयग्गहणं समतो सो पुन दुसमयविउव्वियमयस्स ।
7
परमतराई संघायसमयहीणाई तेत्तीसं ॥ ३ ॥ वेडव्वियसरीरपरिसाडणकालोऽवि समयतो चेव । इदानिं अंतरं वेडव्वियसरीरसंघायंतरं जहन्त्रेणं एवं समयं सोऽवि य पढमसमए विउव्विय मयस्स विग्गहेणं तइए समए वेडव्विएसु देवेसु संघायंतस्स भवति, अहवा ततियसमए विउव्विय मयस्स अविग्गहेणं देवेसु संघायंतस्स संघायपरिसाडंतरं जहन्त्रेणं समय एव, सो पुणोऽचिर विउव्विय मयस्स अविग्गहेणं संघायंतस्स भवति । साडस्स अंतरं- जहन्त्रेणं अंतोमुहुत्तं । तिण्हवि एतेसिं उक्कोसेणं अनंतं कालंवणस्सइकालो । इदानिं आहारयप्स
आहारे संघाओ परिसाडो य समयं समो होइ । उभयं जहन्नमुक्कोसयं च अंतोमुहुत्तं तु ॥ १ ॥ बंधनसाडुभयाणं जहन्नमंतोमुहुत्तमंतरणं । उक्कोसेणमवड्डुं पोग्गलपरियट्ट देसूणं ॥२॥ तेयाकम्माणं पुन संतानाणादितो न संघातो । भव्वाण होज्ज साडो सेलेसीचरिमसमयंमि ॥३॥
तं जीवमूलप्रयोगकरणम्, उत्तरप्रयोगकरणमाहनि. [१९३ ]
इत्तो उत्तरकरणं सरीरकरणं पओगनिप्पन्नं । तं भेयाऽनेगविहं चउविहमिणं समासेणं ॥ संघाणा य परिसाडणा य मीसे तहेव पडिसेहो । पडसंखसगडथूणा उड्डतिरिच्छाण करणं च ॥
नि. [१९४]
वृ. 'इत' इति मूलप्रयोगकरणादनन्तरम् 'उत्तरकरण' मिति उत्तरप्रयोगकरणम्, उच्यते इति गम्यते, तत्कतरदित्याह - शरीरं च तत्करणं च तां तां क्रियां प्रति साधकतमत्वेन शरीरकरणं तस्य प्रयोगः- वीर्यान्तरायक्षयोपशमजजीववीर्यजनितो व्यापारः तेन निष्पन्नं शरीरकरणप्रयोगनिष्पन्नम्, अत एव शरीरनिष्पत्त्यपेक्षयाऽस्योत्तरत्वमिति भावनीयं, 'तत्' इत्युत्तरकरणं 'भेदात्' इति भेदमाश्रित्य 'अनेकविधम्' अनेकप्रकारम्, इदमत्र तात्पर्यम्-संसारिणां कार्याणि विसदृशरूपाणि बहूनि दृष्टानि, अतस्तत्साधनैरपि करणैर्बहुभिरेव भवितव्यं, न च तानि विस्तरतो वक्तुं शक्यानि अत आह
'चतुर्विधं' चतुरूपम्, ‘इदम्' इत्युत्तरकरणं, समासेन, उच्यत इति शेष:, तदेवाह - 'सङ्घातना च' संघातनाकरणं ‘परिशाटना च' परिशाटनाकरणं 'मिस्से' त्ति मिश्रं सङ्घातनापरिशाटनाकरणं तथैव 'प्रतिषेध:' इति सङ्घातनापरिशाटनाशून्यम्, अमीषां चोदाहरणानि दर्शयन्नाह - पटे सङ्घातनैव तन्तुसङ्घातनिष्पन्नत्वात्तस्य, शङ्खे परिशाटनैव परिशाट्यमानत्वादेवास्य, शकटे उभयं यतस्तत्र किञ्चित्सङ्घात्यते कीलकादि किञ्चिच्च परिशाट्यतेऽधिकत्वगादि, स्थूणानामुभयाभाव:, तथा च 'उड्डतिरिच्छाणं 'ति भावप्रधानत्वा दस्योर्ध्वतिर्यक्त्वयोः करणं, चशब्दान्नमनोन्नमनादि च तत्रोत्तरकरणं च न तं सङ्घातनापरिशाटना च, आह-इदमप्यजीवानां क्रियत इत्यजीवकरणमेव, तत्कथमस्य जीवकरणत्वेनोपन्यासः ?, उच्यते, जीवेन क्रियत इति विवक्षया
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International
-