Page Text
________________
अध्ययनं-४, उद्देशकः - [नि.२३३]
१३३ मुच्छियस्स तदसंपत्तीए भावओ न दव्वओ, एवं चेव संपत्तीए दव्वओऽवि भावओऽवि, चरमभंगो उण सुन्नो॥
मू.(३९)अहावरेछडे भंते! वए राईभोयणाओवेरमणं, सव्वं भंते! राईभोयणं पच्चक्खामि, से असनंवा पानं वाखाइमंवा साइमंवा, नेवसयंराई भुंजेज्जा नेवानेहिराइं जाविज्जा राइं भुजेतेऽवि अन्ने न समणुजाणिज्जा जावज्जीवाए तिविहंतिविहेणं, मणेणंवायाएकाएकनकरेमिन कारवेमि करंतंपिअन्नं न समणुजाणामि, तस्स भंते! पडिक्कमामिनिंदामि गरिहामि अप्पाणं वोसि-रामि। छडे भंते! वए उवडिओमिसव्वाओ राईभोयणाओवेरमणं॥
वृ- उक्तं पञ्चमं महाव्रतं, अधुना षष्ठं व्रतमाह-'अहावरे' इत्यादि, अथापरस्मिन् छटे भदन्त! व्रते रात्रिभोजनाद्विरमणं, सर्वं भदन्त ! रात्रिभोजनं प्रत्याख्यामीति पूर्ववत् । तद्यथा-अशनं वा पानं वा खाद्यं वा स्वाद्यं वा, अश्यत इत्यशनम्-ओदनादि, पीयत इति पानं-मृद्वीकापानादि खाद्यत इति खाद्यं-खजूरादि स्वाद्यत इति स्वाद्यं-ताम्बूलादि, 'नेव सयं राई भुंजेज्जा' नैवस्वयं रात्रौ भुले नैवान्यैः, रात्रौ भोजयामि रात्रौ भुञ्जानानप्यन्यानैव समनुजानामी इत्येतद्यावज्जीवमित्यादिच भावार्थमधिकृत्य पूर्ववत्।।
विशेषस्त्वयम्-रात्रिभोजनंचतुर्विधं, तद्यथा-द्रव्यतः क्षेत्रतः कालतो भावतश्च, द्रव्यतस्त्वशनादौ क्षेत्रतोऽर्धतृतीयेषुद्वीपसमुद्रेषु कालतो रात्र्यादौ भावतो रागद्वेषाभ्यामिति।स्वरूपतोऽप्यस्य चातुर्विध्यं, तद्यथा-रात्रौ गृह्णाति रात्रौ भुङ्कते १ रात्रौ गृह्णाति दिवा भुङ्कते २ दिवागृह्णाति रात्रौ भुङ्कते ३ दिवा गृह्णाति दिवा भुङ्कते ४ संनिधिपरिभोगे, द्रव्यादिचतुर्भङ्गी पुनरियम्-दव्वओ नामेगेराइंभुंजइ नो भावओ१ भावओनामेगे नोदव्वओ २ एगेदव्वओऽविभावओऽवि३ एगेनोदव्वओनो भावओ ४, तत्थअणुग्गए सूरिए उग्गओत्ति अत्थमिएवाअनत्थमिओत्ति अरत्तदुट्ठस्सकारणत्ति रयणीए वा भुंजमाणस्सदव्वओराईभोअणं नो भावओ, रयणीए भुंजामि मुच्छियस्सतदसंपत्तीए भावओ नो दव्वओ, एवं चेव संपत्तीए दव्वओऽवि भावओऽवि, चउत्थभंगो उण सुनो। एतश्च रात्रिभोजनं प्रथमचरमतीर्थकरतीर्थयोः ऋजुजडवक्रजडपुरुषापेक्षयामूलगुणत्वख्यापनार्थमहाव्रतोपरिपठितं, मध्यतीर्थकरतीर्थेषु पुनः ऋजुप्रज्ञपुरुषापेक्षयोत्तरगुणवर्ग इति॥ मू.(४०) इच्चेयाइंपंचमहव्वयाइराइभोयणवेरमणछट्ठाई,
अत्तहियट्ठयाए उवसंपज्जित्तानं विहरामि॥ वृ-समस्तव्रताभ्युपगमख्यापनायाह-'इच्चेयाई' इत्यादि, इत्येतानि' अनन्तरोदितानि पञ्च महाव्रतानि रात्रिभोजनविरमणषष्ठानि, किमित्याह-'आत्महिताय' आत्महितो-मोक्षस्तदर्थम्, अनेनान्यार्थं तत्त्वतो व्रताभावमाह, तदभिलाषानुमत्या हिंसादावनुमत्यादिभावात्, 'उपसंपद्य' सामीप्येनाङ्गीकृत्य व्रतानि 'विहरामि' सुसाधुविहारेण, तदभावे वाङ्गीकृतानामपिव्रतानामभावात्, दोषाश्च हिंसादिकर्तृणामल्यायुर्जिह्वाच्छेददारिद्रद्यपण्डकदुःखितत्वादयो वाच्या इति।
साम्प्रतं प्रागुपन्यस्तगाथा व्याख्याते-'सप्तचत्वारिंशदधिकभङ्गशतं' वक्ष्यमाणलक्षणं प्रत्याख्याने' प्रत्याख्यानविषयं, यस्योपलब्धं भवति 'स' इत्थंभूतः प्रत्याख्याने शुकलो-निपुणः, शेषाः सर्वे 'अकुशलाः' तदनभिज्ञा इति गाथासमासार्थः । अवयवार्थस्तु भङ्गकयोजनाप्रधानः, स चैवं दृष्टव्यः
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003331 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 27 Dasvaikaalika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 284 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 6 MB |