________________
१३२
दशवैकालिक-मूलसूत्रं-४/-/३६ साहुणो कहिंचि अणणुण्णवेऊण तणाइ गेण्हओ दव्वओ अदिनादानं नो भावओ, हरामीति अब्भुज्जयस्स तदसंपत्तीए भावओ नोदव्वओ, एवंचेवसंपत्तीए दव्वओमि भावओमि, चरिमभंगो पुण सुन्नो॥
मू.(३७)अहावरे चउत्थे भंते! महव्वए मेहुणाओवेरमणं, सव्वं भंते! मेहुणं पच्चक्खामि, से दिव्वंवा माणुसंवातिरिक्खजोणियंवां, नेवसयंमेहुणं सेविज्जा नेवऽन्नेहि मेहुणं सेवाविज्जा मेहुणं सेवंतेऽविअन्ने नसमणुजाणामि जावज्जीवाए तिविहंतिविहेणं, मणेणं वायाए कारणं न करेमिन कारवेमि करतंपि अन्नं न समणुजाणामि, तस्स भंते ! पडिकमामि निंदामि गरिहामि अप्पाणं वोसिरामि। चउत्थे भंते! महव्वए उवडिओमि सव्वाओ मेहुणाओ वेरमणं ॥
वृ-उक्तं तृतीयं महाव्रतम्, इदानीं चतुर्माह-'अहावरे' इत्यादि, अथापरस्मिंश्चतुर्थे भदन्त! महाव्रते मैथुनाद्विरमणं, सर्वं भदन्त ! मैथुनं प्रत्याख्यामीति पूर्ववत्, तद्यथा-दैवं वा मानुषं वा तैर्यग्योनं वा, अनेन द्रव्यपरिग्रहः, देवीनामिदं दैवम्, अप्सरोऽमरसंबन्धीतिभावः, एतच्च रूपेषु वारूपसहगतेषु वा द्रव्येषु भवति, तत्ररूपाणि-निर्जीवानि प्रतिमारूपाण्युच्यन्ते, रूपसहगतानि तुसजीवानि, भूषणविकलानि वारूपाणि भूषणसहितानि तुरूपसहगतानि, एवं मानुषं तैर्यग्योनं च वेदितव्यमिति, नेव सयं मेहुणं सेविज्जा' नैव स्वयं मैथुनं सेवे, नैवान्यैर्मैथुनं सेवयामि, मैथुन सेवमानानप्यन्यान्न समनुजानामि इत्येतद्यावज्जीवमित्यादिच भावार्थमधिकृत्यपूर्ववत्।
विशेषस्त्वयम्-मैथुनं चतुर्विधं द्रव्यतः क्षेत्रतः कालतो भावतश्च, द्रव्यतो दिव्यादौ क्षेत्रतस्त्रिषु लोकेषुकालतो रात्र्यादौ भावतो रागद्वेषाभ्याम्।दोसेणमिभीएवयंभंजेमित्तिदोसुब्भवं, रागेण होइ। द्रव्यादिचतुर्भङ्गी त्वियम्-व्वओ नामेगे मेहुणे नो भावओ १ भावओ नामेगे नो दव्वओ २ नगे दव्वओऽवि भावओऽवि ३ एगे नो दव्वओ नो भावओ ४, तत्थ अरत्तदुट्ठाए इत्थियाए बला परिभुंजमाणीएदव्वओ मेहुणं नो भावओ, मेहुणसण्णापरिण्यस्स तदसंपत्तीए भावओनोदव्वओ, एवं चेव संपत्तीए दव्वओऽवि भावओऽवि, चरमभंगो पुण सुन्नो॥
मू.(३८)अहावरेपंचमे भंते! महव्वएपरिग्गहाओवेरमणं, सव्वं भंते! परिग्गहंपच्चक्खामि, से अप्पं वा बहुवा अणुंवा थूलं वा चित्तमंतं वा अचित्तमंतं वा नेव सयं परिग्गहं परिगिहिज्जा नेवऽन्नेहिंपरिग्गहंपरिगिहिाविज्जा परिग्गहंपरिगिण्हतेऽविअन्नेनं समणुजाणिज्जा जावज्जीवाए तिविहंतिविहेणं, मणेणंवायाए कारणं न करेमि न कारवेमि करतंपिअन्न न समणुजाणामि, तस्स भंते! पडिकमामिनिंदामि गरिहामिअप्पाणंवोसिरामि।पंचमे भंते! महव्वए उवडिओमिसव्वाओ परिग्गाहाओ वेरमणं॥
वृ. उक्तं चतुर्थं महाव्रतं, साम्प्रतं पञ्चममाह-'अहावरे' इत्यादि, अथापरस्मिन् पञ्चमे भदन्त! महाव्रते परिग्रहाद्विरमणं, सर्वं भदन्त! परिग्रहं प्रत्याख्यामीति पूर्ववत्। तद्यथा-अल्पं वेत्याद्यवयवव्याख्यापि पूर्ववदेव, नैवस्वयं परिग्रहं परिगृह्णामि नैवान्यैः, परिग्रहं परिग्राहयामि परिग्रहं परिगृह्णतोऽप्यन्यान्न समनुजानामीत्येतद्यावज्जीवमित्यादि च भावार्थमधिकृत्य पूर्ववत्, विशेषस्त्वयम्-परिग्रहश्चतुर्विधः, तद्यथा-द्रव्यतः क्षेत्रतः कालतो भावतश्च, द्रव्यतः सर्वद्रव्येषु क्षेत्रतो लोके कालतो रात्र्यादौ भावतो १ भावओ नामेगे नोदव्वओ २ एगेदव्वओऽविभावओऽवि ३ एगेनो दव्वओ नो भावओ८। तत्थ अरत्तदुट्ठस्स धम्मोवगरणं दव्वओ परिग्गहो नो भावओ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org