________________
अध्ययनं ४, उद्देशक: - [ नि. २२९]
-
१२१
वृ. नामस्थापने क्षुण्णे, शरीकायः -- शरीरमेव, तत्प्रायोग्याणुसंघातात्मकत्वात्, गतिकायोयो भवान्तरगतौ, स च तैजसकार्मणलक्षणः, निकायकाय :- षड्जीवनिकायः, , अस्तिकायोधर्मास्तिकायादिः, द्रव्यकायश्च त्र्यादिघटादिद्रव्यसमुदायः, मातृकाकायः व्यादीनि मातृकाक्षराणि, पर्यायकायो द्वेधा-जीवाजीवभेदेने, जीवपर्यायकायो-ज्ञानादिसमुदायः, अजीवपर्यायकायो- रूपादिसमुदायः, संग्रहकाय:- संग्रहैकशब्दवाच्यास्त्रिकटुकादिवत् भारकाय: कापोती, वृद्धास्तु व्याचक्षते
"एगो काओ दुहा जाओ, एगो चिट्ठइ भगो मारिओ । जीवंतो मरण मारिओ, तल्लव माणव ! केण हेउणा ? ।। "
उदाहरणम्-एगो काहरो तलाए दो घडा पाणियस्स भरेऊण कावोडीए वहइ, सो एगो आउक्कायकायो दोसु घडेसु दुहा कओ, तओ सो काहरो गच्छंतो पक्खलिओ, एगो घडो भग्गो, तम्मि जो आउक्काओ सो मओ, इयरम्मि जीवइ, तस्स अभावे सोऽवि भग्गो, ताहे सो तेन पुव्वमएण मारिओ त्ति भण्णइ । अहवा एगो घडो आउक्कायभरिओ, ताहे तमाउकायं दुहा काऊण अद्धो ताविओ, सो मओ, अताविओ जीवइ, ताहे सोऽवि तत्थेव पक्खित्तो, तेन मएण जीवंतो मारिओ त्ति । एस भारकाओ गओ । भावकायश्चौदायिकादिसमुदायः, इह च निकायः इत्यनर्थान्तरमितिकृत्वा कायनिक्षेप इत्यदुष्ट एवेति गाथार्थः ॥
काय
नि. [२३०] इत्थं पुण अहिगारो निकायकाएण होइ सुत्तंमि । उच्चारिअत्थसदिसाण कित्तणं सेसगाणंपि ।
वृ. अत्र पुन: सूत्र इति योग:, (सूत्र इत्यधिकृताध्ययने) किमित्याह-अधिकारो निकायकायेन भवति, अधिकारः-प्रयोजनं, शेषाणामुपन्यासवैयर्थ्यमाशङ्कयाह-उच्चरितार्थसदृशानांउच्चरितो निकायः तदर्थतुल्यानां कीर्तनं-संशब्दनं शेषाणामपि - नामादिकायानां व्युत्पत्तिहेतुत्वात्प्रदेशान्तरोपयोगित्वाच्चोति गाथार्थः ॥ व्याख्यातं निकायपदम्, उक्तो नामनिष्पन्नो निक्षेपः, साम्प्रतं सूत्रालापकनिष्पन्नस्यवासर इत्यादि चर्च: पूर्ववत्तावद्यावत्सूत्रानुगमेऽस्खलितादिगुणोपेतं सूत्रमुच्चारणीयं, तच्चेदम्
मू. (३२/२ ) सुयं मे आउसंतेण भगवया एवमक्खायं - इह खलु छज्जीवणिया नामज्झयणं, समणेणं भगवया महावीरेणं कासवेणं पवेइया सुअक्खाया सुपत्रता सेयं मे अहिज्जिउं अज्झयणं धम्मपन्नत्ती । कयरा खलु सा छज्जीवणियानामज्झणं समणेणं भवयवा महावीरेणं कासवेणं पवेइया सुअ-क्खाया सुपन्नत्ता सेयं मे अहिज्जिउं अज्झयणं धम्मपन्नत्ती ? ।
इमा खलु सा छज्जीवणिया नामज्झयणं समणेणं भगवआ महावीरेणं कासवेण पवेइया सुखक्खाया सुपन्नत्ता सेयं मे अहिज्जउं अजझयणं धम्मपन्नत्ती ।। तंजहा
पुढविकाइया आउकाइया तेउकाइया वाउकाइया वणस्सइकाइया तसकाइया । पुढवी चित्तमंतमक्खाया अनेगजीवा पुढोसत्ता अन्नत्थ सत्थपरिणएणं, आऊ चित्तमंतमक्खाया अनेगजीवा पुढोसत्ता अन्नत्थ सत्थपरिणएणं, वणस्सई चित्तमंतमक्खाया अनेगजीवा पुढोसत्ता अन्नत्थ सत्थपरिणएणं, तं जहा अग्गबीया मूलबीया पोरबीया खंधबीया बीयरुहा संमुच्छिमा तणलया, वण-स्सइकाइया सबीया चित्तमंतमक्खाया अनेगजीवा पुढोसत्ता अन्नत्थ सत्थपरिणएणं ।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org