________________
१००
दशवैकालिक - मूलसूत्र - ३ /-/ १७ कथनेन कथा तु आक्षेपणी उक्तलक्षणा कथयितव्या, ततः स्वसमयगृहीतार्थे सति तस्मिन् कथयेद् विक्षेपण - उक्तलक्षणामेव पश्चादिति गाथार्थः । किमित्येतदेवमित्याह- आक्षेपण्या कथया आक्षिप्ताः- आवर्जिता आक्षेपण्याक्षिप्ता ये जीवास्ते लभन्ते सम्यक्त्वम्, तथा आवर्जनं शुभभावस्य मिथ्यात्वमोहनीयक्षयोपशमोपायत्वात्, विक्षेपण्य भाज्यं सम्यक्त्वं कदाचिल्लाभन्ते कदाचिन्नेति तच्छ्रवणात्तथाविधपरिणामभावात्, गाढतरं वा मिथ्यात्वं, जडमतेः परसमयदोषानवबोधान्निदाकरिण एतेन द्रष्टव्या इत्यभिनिवेशेनेति गाथार्थः । उक्ता धर्मकथा, साम्प्रतं मिश्रामाहधम्मो अत्थो कामो उवइस्सइ जत्थ सुत्तकव्वेसुं ।
नि. [२०७]
लोगे वे समये सा उकहा मीसिया नाम ॥ इत्थिकहा भत्तकहा रायकहा चोरजनवयकहा य ।
नि. [२०८]
नि. [२०९]
नि. [२१०]
नि. [२११]
नि. [२१२]
नि. [२१३]
'नि. [२१४]
नि. [२१५]
नि. [२१६]
वृ. धर्म:- प्रवृत्यादिरूपः अर्थी-विद्यादिः कामः - इच्छादिः उपदिश्यते-कथ्यते यत्र 'सूत्रकाव्येषु' सूत्रेषु काव्येषु च - तल्लक्षणवत्सु, केत्यत आह-लोके - रामायणादिषु वेदेयज्ञक्रियादिषु समये - तरङ्गवत्यादिषु सा पुनः कथा 'मिश्रा' मिश्रानाम, संकीर्णपुरुषार्थाभिधानात् इति गाथार्थः । उक्ता मिश्रकथा, तदभिधानाच्चतुर्विधा कथेति । साम्प्रतं कथाविपक्षभूतां त्याज्यां विकथामाह, अज्ञातस्वरूपायास्त्यागासंभवादिति - स्त्रीकथा - एवंभूता द्रविडा इत्यादि - लक्षणा भक्तकथा सुन्दरः शाल्योदन इत्यादिरूपा राजकथा अमुकः शोभन इत्यादिलक्षणा चौरजनपदकथा च गृहीतोऽद्य चौरः स इत्थं कदर्थितः तथा रम्यो मध्यदेश इत्यादिरूपा नटनर्तकजल्लमुष्टिककथा च एषा भवेद्विकथा प्रेक्षणीयकानां नटो रमणीयः यद्वा नर्तकः यदा जल्लः, जल्लो नाम वरत्राखेलकः मुष्टिको
For Private & Personal Use Only
नडनट्टजल्लमुट्ठियकहा उ एसा भवे विकहा । एया चैव कहाओ पन्नवगपरूवगं समासज्ज । कहा कहा यविका हविज्ज पुरिसंतरं पप्प || मिच्छत्तं वेयन्तो जं अन्नाणी कहं परिकहेइ । लिंगत्थो व गिही वा सा अकहा देसिया समए ॥ तवसंजमगुणधारी जं चरणत्था कर्हिति सब्भावं । सव्वजगज्जीवहियं सा उ कहा देसिया समए ॥ जो संजओ पत्तो रागद्दोसवगओ परिकहेइ । सा उत्रिका पवयणे पन्नत्ता धीरपुरिसेहिं ॥ सिंगाररसुत्तइया मोहकुवियफुंफुगा सहासिंति । जं सुणमाणस्स कहं समणेण न सा कहेयव्वा ॥ समणेण कव्वा तवनियमकहा विरागसंजुत्ता । जं सोऊण मनुस्सो वच्च संवेगनिव्वेयं ॥ अत्थ महंतीवि कहा अपरिकिलेसबहुला कहेयव्वा । हंदि माहया चडगरत्तणेण अत्थं कहा हणइ || खेत्तं कालं पुरिसं सामत्थं चऽप्पणो वियाणेत्ता । समण उ अणवज्जा पगयंमि कहा कहेयव्वा ।
Jain Education International
www.jainelibrary.org