Page Text
________________
मूलं-१२७
२७९ ज्ञानदर्शनयोः भजना' क्वचिद्भवतःक्वचिन्न, यएकान्तेनभगवतो विप्रतिपन्नस्तस्यनभवतोयस्तुदेशविरतिं भगवति श्रद्धानमात्रंवाकुरुतेतस्यव्यवहारनयमतेनसम्यग्दृष्टित्वाद्भवतइति, ततो निश्चयनयमतापेक्षया चरणात्मनि हते ज्ञानदर्शनरूपावप्यात्मानौ हतावेवेति परप्राणव्यपरोपणरतः समूलघातमात्मघ्न इति परप्राणव्यपरोपणमात्मघ्नं,तच्च साधोराधाकर्मभुञानस्यानुमादनादिद्वारेणनियमतःसम्भवतीत्युपचारत आधाकमज्ञर्म आत्मघ्नमित्युच्यते । तदेवमुक्तमात्मघ्ननाम, सम्प्रत्यात्मकर्मनाम्नोऽवसरः, तदपि चात्मकर्मचतुर्द्धा, तद्यथा-नामात्मकर्मस्थापनात्मकर्मद्रव्यात्मकर्मभावात्मकर्मच,इदंचाधाकर्मेव तावभावनीयंयावन्नोआगमतोभव्यशरीरद्रव्यात्मकर्म,जशरीरभव्यशरीव्यतिरिक्तं तुद्रव्यात्मकर्म
मू. (१२८/१) दव्वंमि अत्तकम्मंजंजो उममायए तयं दव्वं ।
वृ. यःपुरुषोय...म्मादिकंद्रव्यं ममाये' ममेतिप्रतिपद्यते तत्-ममेतिप्रतिपादनंतस्यपुरुषस्य दव्वंमि अत्तकम्म'तिज्ञशरीरभव्यशरीरव्यतिरिक्तं द्रव्ये द्रव्यविषयमात्मकर्मभवति.आत्मसम्बन्धित्वेनकर्मकरणम् आत्मकम्मति व्युत्पत्त्याश्रयणात् । भावात्मकर्म च द्विधा, तद्यथा-आगमतो नोआगमतच, तत्राऽऽगमत आत्मकर्मशब्दार्थज्ञाता तत्र चोपयुक्तः, नोआगमतः पुनराह
मू. (१२८/२) भावे अंसुहपरिणओ परकम्मं अत्तणो कुणइ॥
वृ. 'अशुभपरिणतः' अशुभेनप्रस्तावादाधाकर्मग्रहणरूपेणभावेनपरिणतःपरस्य-पाचकादेःसम्बन्धि यत्कर्मपचनपाचनादिजनितंज्ञानावरणीयादिततआत्मनंसम्बन्धि करोति,तच्च परसम्बन्धिनःकर्मणः आत्मीयत्वेन करणं 'भावे' भावतः आत्मकर्म, नोआगमतो भावात्मकम्र्मेत्यर्थः, भावन-परिणामविशेषेण परकीयस्यात्मसम्बन्धित्वेन कर्म-करणं भावात्मकम्र्मेति व्युत्पत्तेः। एतदेव सार्द्धया गाथया भावयतिमू. (१२९) आहाकम्मपरिणओ फासुयमवि संकिलिट्ठपरिणामो।
आययमाणो बज्झइतंजाणसु अत्तकम्मंन्ति॥ म. (१३०/१) परकम्म अत्तकम्मीकरेइतंजो उगिव्हिडंभंजे।
वृ.प्रासुकम्-अचेतनम् उपलक्षणमेतदएषणीयंचस्वरूपेणभक्तादिकमास्तामाधाकर्मेत्यपिशब्दार्थः. 'सक्लिष्टपरिणामःसन्' आधाकर्मग्रहणपरिणतःसन आददानो' गृह्णान् यथाऽहमतिशयेनव्याख्यानलब्धिमान् मद्गुणाश्चासाधारणविद्वत्तादिरूपाः सूर्यस्य भानव इव कुत्र कुत्र न प्रसरमधिरोहन्ति?, ततो मदगणावर्जित एष सर्वोऽपि लोकः पक्त्वा पाचयित्वा च मामिष्टमिदमोदनादिकं प्रयच्छतीत्यादि.स इत्यमाददानः साक्षादारम्भकर्तेव ज्ञानावरणीयादिकर्मणा बध्यते, ततस्तद् ग़ानावरणीयादिकर्मबन्धनमात्मकर्म जानाहि. इयमत्र भावना-आधाकर्म यद्वा स्वरूपंणानाधाकम्मापि भक्ति वशतो मदर्थमतन्निष्पादितमित्याधाकर्मग्रहणपरिणतायदागृह्णातितदाससाक्षादांरम्भकर्तेवस्वपरिणामविशेषता ज्ञानावरणीयादिकर्मणाबध्यते, यदिपुनर्नगृह्णीयात्तर्हिनबध्यत.तत आधाकर्मग्राहिणायत्परस्यपाचकादः कर्मतदात्मनोऽपिक्रियतइतिपरकर्मआत्मकर्मकरोतीत्युच्यते, एतदेवस्पष्टव्यनक्ति- 'परकम्म'त्यादि, तत आधाकर्म यदा साधुहीत्वा भुङ्क्ते स परस्य पाचकादेर्यत्कर्म तदात्मकर्मीकरोति, आत्मनोऽपि सम्बन्धि करातीतिभावार्थः।। अमंच भावार्थमस्य वाक्यस्याजानानः परा जातसंशयः प्रश्नयति
मू. (१३०/२) तत्थ भवे परकिरिया कहं नु अन्नत्थ संकमइ?॥
वृ. 'तत्र' परकर्म आत्मकर्मीकरोतीत्यत्र वाक्ये भवेत परस्य वक्तव्यं यथा-कथं परक्रिया' परस्य सत्कंज्ञानावरणीयादिकर्म अन्यत्र आधाकर्मभोजके साधी संक्रामति ?, नैवं सङ्क्रामतीति भावः, न खलु
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003330 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 26 Oghniryukti Pindniryukti |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 436 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, agam_oghniryukti, & agam_pindniryukti |
| File Size | 23 MB |