Page Text
________________
५४
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -१
'अनुना' स्तोकेन योगः अनुयोगः । तथा चाह-अनु इति पश्चाद्भावे स्तोके च । यस्मात् पश्चात् 'अभिहितं' कृतं सूत्रं स्तोकं च तेन अउ इति भण्यते । अर्थपुनरननुः, पूर्वमुक्तत्वात्, बादरश्च, बहुत्वात् ।। एवमाचार्येणोक्ते शिष्यः प्राह[भा.१९१] पुव्वं सुत्तं पच्छा, य पगासो लोइया वि इच्छंति ।
पेलासरिसे सुत्ते, अत्थपया हुंति बहुया वि॥ वृ-ननुपूर्वं सूत्रं पश्चात् 'प्रकाशः' अर्थ, 'तान्तान् भावान्प्रकाशयतीति प्रकाशः' इति त्युत्पत्तेः, सूत्राभावेतुस कस्य स्यात् ?; अपिच लौकिका अप्येवमेवेच्छन्ति, तथा चोक्तं तैरेव
पूर्वं सूत्रं ततो वृत्तिवृत्तेरपिच वार्तिकम् ।
सूत्र-वार्त्तिकयोर्मध्ये, ततो भाष्यं प्रवर्तते। ततो यद्वदथ यूयं पूर्वमर्थ पश्चात्सूत्रम्' इति तन्नघटांप्राञ्चति । यदपि च ब्रूथ 'सूत्रमनुः, अर्थो बादरः' इति तदपि न सम्यक्, यत एकस्यां पेडायां बहूनि वस्त्राणि मान्ति तत्र पेडाया एव बादरत्वं युज्यते, तद्वशा बहूनि वस्ताणि मान्ति स्म; एवमत्रापि पडासशे' पेडास्थानीये सूत्रे बहून्यर्थपदानि वर्तन्ते, ततः सूत्रमेव बादरीभवितुमर्हति नार्थ इति ।।
न च महत्त्वमेकान्तेनार्थस्य, कस्मात् ? इत्याह[भा.१९२] इक्कं वा अत्थपयं, सुत्ता बहुगा वि संपयंसंति ।
उक्खित्त नायमाइसु, अयमवि तम्ह अनेगंतो।। वृ-एकमर्थपदं बहूनि सूत्राणि सम्प्रदर्शयन्ति, यथा उत्क्षिप्तज्ञाते ‘अनुकम्पा कर्त्तव्या' इत्यर्थो बहुभिः सूत्रैर्वर्णितः । आदिशब्दात् सङ्घाटादिषु ज्ञातेषु 'न वर्णहेतोराहारयितव्यम्' इत्यादिपरिग्रहः । तस्मादयमनेकान्तो यत् ‘अर्थो महान्' इति ॥आचार्यप्राह-यत्त्वयोक्तं पूर्वं सूत्रं पश्चादर्थः' इति तन्न भवति, कथम् ? इत्याह[भा.१९३] अत्यं भासइ अरिहा, तमेव सुत्तीकरेंति गणधारी।
अत्थं च विना सुत्तं, अनिस्सियं केरिसं होज्जा । वृ-अर्थं भाषतेऽर्हन् । 'तमेव' अर्हद्भाषितमर्थं सूत्रीकुर्वन्ति गणधारिणः । अर्थंच विना सूत्रम् ‘अनिश्रितम्' अर्थनिश्रारहितं कीशं स्यात् ? असम्बद्धं स्यात्, “दशदाडिमे" त्यादिवाक्यवदिति भावः । अपि च लौकिका अपि शास्तारः प्रथमतोऽर्थं दृष्ट्वा सूत्रं कुर्वन्ति, अर्थमन्तरेण सूत्रस्यानिष्पत्तेः । यदप्युक्तं 'पेडावद्बादरं सूत्रम्, अर्थोऽणुः' इति तदप्यश्लीलम्, यतस्तस्याएव पेडायाएकंवस्त्रमादायतेनानेकाःपेडाबध्यन्ते, तथैकस्मादर्थाद्बहूनि सूत्राण्याक् तेनैव बध्यन्ते । एवं च वस्त्रस्थानीयस्यार्थस्य महत्त्वम्, पेडास्थानीयस्य तु सूत्रस्यानुत्वमेव । यदप्युक्तं 'नच महत्त्वमेकान्तेनार्थस्य' इत्यादितदप्यपरिभावितपरिभाषितम्, यत उत्क्षिप्तज्ञातादिषु सत्त्वानुकम्पादिकोऽर्थस्तावन्मात्रस्य सूत्रस्य, अशेष्य तु शेषोऽर्थः॥
उक्तोऽनुयोगः, अधुना नियोगमाह[भा.१९४] अहिगो जोगो निजोगो, जहाऽइदाहो भवे निदाहो त्ति।
अत्थनिउत्तं सुत्तं, पसवइ चरणं जओ मुक्खो॥ कृ-नि' आधिक्ये, अधिकोयोगोनियोगः, यथाऽतिदाहोनिदाहः ।कस्य केन सहाधिक्यम्?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003322 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 18 Bruhat kalpa |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 532 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bruhatkalpa |
| File Size | 11 MB |