________________
४०२
निशीथ-छेदसूत्रम् -३-२०/१३८१
मूलुत्तरगुणेसु वि उवसंहारो । एत्थ चोदगाह- “जति मूलुत्तरगुणातो अन्नोन्नविनासो तो नत्थि को य पवयणे मूलुत्तरगुणधारी । कम्हा? जम्हा नत्थि कोति सो संजतो जो मूलुत्तरगुणाण अन्नयरं न पडिसेवति, अन्नयरपडिसेवणाए य दोण्ह वि मूलुत्तराण अभावो, दुण्ह वि अभावे सामादियादिसंजमस्सअभावो, संजमस्सअभावपंचण्हं नियंठाणअभावो, एवं तेसव्वंचारित्तातो भंसो लब्मति, अचरित्तं वा तित्थं भवति सुण्णं वा पवयणमिति ॥
आचार्याह-“छक्काय" पच्छद्धं एयस्स इमा वक्खा[भा.६५३२] जा संजमता जीवेसु ताव मूलगुणउत्तरगुणा य ।
इत्तरिय छेद संजम, नियंठ बकुसा य पडिसेवी ॥ चू-“भूतेसु"त्ति-जावछसुजीवनिकायेषुसंजमतालब्मति ताव "दोण्ह"त्तिमूलुत्तरगुणाणं अनुसज्जणा लब्भति, ताव इत्तरसामाइयसंजमस्स छेदोवठ्ठावणियस्स य अनुसज्जणा लब्भति । जाव य दो संजमा लब्मंति ताव बउसनियंठो पडिसेवणानियंठो य अनुसज्जति । तम्हा नो सुन्नं पवयणं, नवाअचरित्ती, नवामूलुत्तरपडिसेवाए सज्जंचारित्ताओभंसोभवति॥मूलुत्तरपडिसेवाए चरित्तभंसे इमे विसेसो[भा.६५३३] मूलगुण दइयसगडे, उत्तरगुण मंडवे सरिसवायी।
- छक्कायरक्खणट्ठा, दोसु वि सुद्धे चरणसुद्धी ।। चू-मूलगुणेदोदिटुंता-दतितोसगडंचं, उत्तरगुणाविएतेसुदसेयव्वा । उत्तरगुणेसुमंडवदिलुतो, एत्थ वि मूलगुणा दंसेयव्वा । तत्थ दतिते उदगभरिते जइ पंचमहद्दारा जुगवं मुंचंति तो तक्खणा रिको दतितो भवति । अह पंचमहद्दाराण अन्नयरदारं एवं मुंचति तो कमेण रिको भवति । तस्सेव दतितस्स जे अन्ने सुहुमछिद्दा तेसु गलमाणेसु चिरकालेण रिको भवति । एवं महब्बएसु वि उवसंहारेयव्वं । भणंति य गुरवो एगवयभगे सर्वव्रतभंगो भवति, एस निच्छयतो, ववहारतो गुणतमेवेकंभग्गं, एगभंगेणकमेणचरित्तंगलइ।अन्नेभणंति-दप्पतो चउत्थासेवणेसव्वचरित्तभंगो, सेसेसु पुण अभिक्खासेवाए महल्लऽतियारे वा भंगो भवति।
सगडस्स पंच मूलंगा-दो चक्का, दो उद्धी, अक्खो य । तेहिं अविनडेहिं उत्तरंगेहिं या वजकीलकलोहपट्टादीहिं य समग्गंसगडं भारवहणखमंभवति पलोट्टएय। अह तेसिं मूलगाणं एकं पि भञ्जति तो न भारखमं भवति न पलोट्टए य । सेसेहिं उत्तरंगेहि केहिं चि विना सगडं भारक्खमंपलोट्टतिय। बहूहिं पुण उत्तरंगेहिं विविसंघातितं न तहाभारक्खमंपलोट्टतिय। एवं चरणेविमूलुत्तरगुणजुत्तोसाधूचरणभरंउव्वहति, सब्बोउवणओकायव्वो। उत्तरगुणविराधनाए पुन चिरकालेण चारित्तं भज्जति
कथं ?, उच्यते-मंडवदिटुंतेणं जहा एरंडमंडवो, तत्थ एगदुगादिसरिसवपक्खेवेण बहूहिं पक्खित्तेहिं मंडवभंगोन भवति, अह तत्थ महल्लसिलापकखेवो कज्जति तोतक्खणा भज्जति, एवं चारित्तमंडवो बहूहिं उत्तरगुणेहिं कालओ य चिरेण भजति, मूलगुणातियारसिलाहिं पुण सङ्गं चेव भज्जति, आतिग्गहणाओ सिगय-सालि-तंदुलाई । जम्हा एवं मूलगुणपडिसेवाए खिप्पं, उत्तरगुणपडिसेवाएय चिरेण चारित्तभंगो भवति, तम्हा मूलुत्तरगुणा सुद्धा भवंति, तेसुयसुद्धसु नियमा चरित्तसुद्धी, चरित्तसुद्धीओ य अभिलसिताराधना भवति ॥ शिष्याह-“पाणवहादिया
www.jainelibrary.org
Jain Education International
For Private & Personal Use Only