________________
निशीथ-छेदसूत्रम् - १
सेस त्ति उत्तम - अणहियास-देस - दारा । तत्थ उत्तमट्ठट्ठियस्स धम्मो परिडाहो वा, से कज्जति । अणहियासो दम्मं न सहति । देसे वा, जहा उत्तरावहे अञ्च्चत्थं धम्मो भवति । एतेसु तिसु विदारेसु अभिधारणं करेति, कवाडमादीणि वा उग्घाडेति, "आदि" सद्दातो ऽपुव्वदारमुग्धाडेति छिड्डाणि वा करेति । गता तिन्नि वि दारा ॥ गता वाउक्कायस्स कप्पिया पडिसेवणा । इदाणिं वणस्सतिकायस्स दप्पिया पडिसेवणा भण्णति
[भा. २४८ ]
८२
बीयादि सुहुम घट्टन निक्खित्त परित्तनंतकाए य । गमणादि करण छेयण दुरूह प्रमाण गहणे य ॥
चू. बीया परित्तानंता य, “आदि” सद्दा दसविहो वणस्सतां । सुहुमं ति पुप्फा, घट्ठणसद्दो सव्वे पत्तेयं । निक्खित्तं न्यस्तं, तं पुण परित्तवणस्सतिकाए अनंतवणस्सतिकाए वा । गमणादि त्ति परित्तेणानंतेण वा गमणं करेति, “आदि" सद्दाओ ठाण- निसीयण- तुयट्टन करणं प्रतिमारूपं करेति । च्छेदणं पत्तच्छेज्जं करेति । दुरूहणं आरुहणं । आर्द्रामलकादिप्रमाणं । ग्रहणं हत्थेण, च सद्दा पक्खेवो य । एस संखित्तो दारगाहत्थो विवरितो ॥
[भा. २४९]
पचादी लहुगुराग, लहुगा गुरुगा परित्तनंताणं । गाउय जा बत्तीसा, चतुलहुगादी य चरिमपदं ॥
चू. पंच त्ति पनगं “आदि" त्ति बीयद्दारे, 'लहुगुरुगं त्ति' जति परित्तबीयसंघट्टणेण भत्तं गेहति तो लहुपणगं, अनंतबीयसंघट्टणेणं तो गुरुअं । 'लहुगा गुरुगा परित्तणंताणंति पणगा संवज्झति । परित्त-सुहुमे पादादिणा संघट्टेति लहुपणगं, अणते गुरुपणगं । अहवा "लहुगा" गुरुगा परित्तनंताणं ति निक्खित्तदारं गहियं, परित्तवणस्सतिकाए अनंतरनिक्खेत्ते लहुगा, अनंते अनंतरनिक्खित्ते गुरुगा, परित्तानंतवणस्सतिकायपरंपरनिक्खित्ते लहुगुरुमासो, परित्तानंतवणस्सतिका मीसे अनंतरनिक्खित्ते लहुगुरुमासो, तेसु चेव परंपरे जहसंखेण लहुगुरुपणगं । गमणदारे गाउय जा बत्तीस त्ति गाउआओ आरम्भ दुगुणा दुगुणेण जाव बत्तीसं जोयणाणि गच्छति, एत्थ अट्ठसु ठाणेसु चउलहुगादी चरमपदंति गाउए चउलहुयं एवं- जाव बत्तीसाए पारंचियं । एवं परित्ते । अनंते गाउयाइ दुगुणेण जा सोलस चउगुरुगादी चरिमं पावति "च" सद्दो अवधारणे ॥ [भा. २५०]
नगं तु बी घट्टे, उक्कट्ठे सुहुमघट्टणे मासो । सेसेसु पुढवीसरिसं, मोत्तूणं छेदणदुरुहे ।।
चू. पंचादी लहुगुरुग त्ति एतस्स चिरंतनगाहापायस्स सिद्धसेनाचार्यः स्पष्टेनाभिधानेनार्थमभिधत्ते । पणगं तु बीयघट्टे गतार्थं । सचेयणवणस्सती उदूहले छुण्णो पीसणीए वा पीट्ठो सरसो उक्कुट्ठो भण्णइ । सो पुण परित्तो अनंतो वा, तस्संसट्टेण हत्थमत्तेण भिक्खं गिण्हइ, परित्ते मासलहुं, अनंते मासगुरूं । सुहुमा फुल्ला, ते परित्तानंता वा, ते जिंधेतो घट्टेति । मासो त्ति परित्तेसु मासलहुं, अणंतेसु मासगुरुं । सेसेसु ति करण- छेदण - दुरुहण - पमाण - ग्रहणदारा, एतेसु पुढवीसरिसं, मोत्तूर्ण छेदण दुरुहे कंठ्यं ॥ छेदेण दुरुहण वक्खाणं । छेदनपत्तच्छेज्जे, दुरुहण खेवा तु जत्तिया कुणति । पच्छित्ता तु अनंते, अ गुरुगा लहुगा परित्तेसु ॥
[भा. २५१]
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org