________________
निशीध-छेदसूत्रम् -१
चू. साहम्मियवच्छल्लयं पडुच्च किंचि अकप्पं पडिसेवेज्ज, जहा अज्जवइरसामिणा असियमुंडो नित्थारितो । तत्थ किं अकप्पियं ? भण्णति - “तहेवासंजतं धीरो” सिलोगो कंठः । कजेसु त्ति कुल- गणसंघकज्जेसु समुप्पण्णेसु अभिचारकं कायव्वं, “अभिचारकं” नाम वसीकरणं उच्चाटणं वा रन्नो वसीकरणं मंतेण होमं कायव्वं, निमित्तमादीणि वा पउत्तव्वाणि, “आदि" गहणातो चुणजोगा । आयियस्स असहिष्णोर्गिलाणस्स य जेण समाधी तत्कर्त्तव्यमिति वाक्यशेषः । जुवलं नाम बालवुढा, ताण वि जेण समाधी तत्कर्तव्यमिति ॥
१४८
सीसो पुच्छति - "को असहू ! कीस वा जुवलं पडिसिद्धं दिक्खियं ? तेसिं वा जेण समाही तं का जयणा घेत्तुं दायव्वमिति”। आयरिओ भण्णति
[भा. ४९१] निवदिक्खितादि असहू जुवलं पुण कज्जदिक्खितं होज्ज । पणगादी पुण जतणा पाउग्गट्ठाए सव्वेसिं ॥।
चू. निवो राया, “आदि” सद्दातो जुवराय - सेट्ठि - अमच - पुरोहियाय, एते असहू पुरिसा भण्णंति । ते कीस असहू ? भण्णइ - अंत-पंतादीहिं अभावितत्वात् । जुवलं बाल- बुड्ढा, ते य कारणे दिक्खिया होज्जा, जहा वइरसामी, अज्जरक्खियपिया य । जेण तेसिं समाधी भवति तं पणगादियाए जयणाए घेतव्वं । “प्रायोग्यं” नाम समाधिकारकं द्रव्यं । "सव्वेसि” त्ति आयरियअसहूगिलाण - बाल - वुड्डाणं ति भणियं भवति । जयणाए अलब्भमणे पच्छा - जाव - आहाकम्मेण वि समाधानं कर्तव्यमिति । इदानिं उदगादीण वसणपज्जवसाणाणं अट्ठण्हं दाराणं एगगाहाए वक्खाणं करेति -
[भा. ४९२] उदग - ग्गि-तेन - सावयभएसु थंभणि वलाण रुक्खं वा । कंतारे पलंबादी वसणं पुण वाइ गीतादी ॥
चू. उदकवाहो पानीयप्लवेत्यर्थः । अग्गि त्ति दवाग्निरागच्छतीत्यर्थः । चोरा दुविहा उवकरणसरीराणं । सावतेण वा उच्छित्तो सीह-वग्घादिणा । भयं बोधिगाण समीवातो उप्पण्णं एतेसिं अन्नतरे कारणे उप्पन्ने इमं पडिसेवणं करेज्जा - थंभणि विज्जं मंतेऊण थंभेज, विजाभावे वा पलायति रोडेन नश्यतीत्यर्थः, पलाउं वा असमत्थो श्रांतो वा सच्चित्तरुक्खं दुरुहेज्जादित्यर्थः । चोर - सावय- बोहियाण वा उवरिं रोसं करेज्ज । तत्थ रोसेण अन्नतरं परितावणादिविगप्पं पडिसेवेज्ज तथाप्यदोष इत्यर्थः ।
"कंतारे " त्ति अस्य व्याख्या - कंतारे पलंबादी, “कंतार" नाम अध्वानं, जत्थ भत्तपाणं न लब्भति तत्थ जयणाए कयलगमादी पलंबा वा गेण्हेज्जा, "आदि" सद्दाओ उदगादी वा । “आवती” चउव्विहा- दव्व - खेत्त - कालं - भावावती, चउरण्णतराए किंचि अकप्पियं पडिसेवेज्ज, तत्थ विसुद्धो ।
"वसने" त्ति अस्य व्याख्या - वसणं पुण वाइगीतादी, “वसणं” नाम तंमि वसंतीति वसणं, तस्स वा वसे वट्टतीति वसणं, सुअब्भत्थो वा - अब्भासो वसणं भण्णति । “पुण” अवधारणे । वाइगं नाम मज्जूं, तं कोति पुव्वभावितो घरेउं न सक्के ति तस्स तं जयणाए आगेउं दिति । 'गीताई' त्ति कोई चारणादि दिक्खितो वसणतो गीउग्गारं करेजा, "आदि' सद्दातो पुव्वभावितो कोपि पक्कं तंबूलपत्तादि मुहे पक्खिवेज्जा ।।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org