________________
११८
निशीथ-छेदसूत्रम् -१
पारंचियं । अह निरंतरं पडिसेवति ततो बितियदिने चेव मूलं भवति । एसा वुड्ड भणिता ।।
पुच्छा य तिविहंमि त्ति सीसो पुच्छति-दिव्व-माणुस-तिरिच्छेसु कहं मेहुणाभलासो उप्पजति । आचार्याह[भा. ३७६] वसहीए दोसेणं, दटुंसारउ व पुव्वभुत्ताई।
तेगिच्छा सद्दमाती, असजणा तीसुवि जतणा ।। चू. वसही सेजा, तीसे दोसेण मेहुणअभिलासो उप्पज्जति स्त्र्यादिसंसक्तेत्यर्थः । अहवा दिव्वादित्थिं द, पुव्वं गिहत्थकाले जाणि इत्थियाहिं समं भुत्ताणि वा हसियाणि वा ललियाणि वा ताणियपरिऊण मेहुणभावोभवति। एवं उप्पण्णे किं कायव्वं? भण्णति-तिगिच्छा कायव्वा, सा तिगिच्छा निव्वीयाइ त्ति, तं अइक्कंतस्स सद्दमाई जस्थित्थीसदं सुणेत्ति रहस्सदं वा, “आदि" ग्गहणाओ आलिंगनोवहूनचुं बनादयः तत्रासौ स्थविरसहितो स्थाप्यते, यद्येवं स्यापदुशमः । असंजण त्ति असंगो अहेगीत्यर्थः, न ताए अच्चियजणाए गेही कायव्वा इति । एवं तिसु दिव्वाइसु जयणा दट्टब्वा । गता मेहुणस्स कप्पिया पडिसेवणा ।। गयं मेहुणं ।।
इदानिं परिग्गहो भण्णति-तस्स दुविहा पडिसेवणा-दप्पिया कप्पिया य। तत्थ दप्पियं ताव भणाति[भा. ३७७] दुविधो परिग्गहो पुण, लोइय-लोउत्तरो सभासेण ।
दव्वे खेत्ते काले भावमि य होति कोधादी ।। चू. पुण सद्दो अवधारणे पादपूरणे वा । एक्केक्को पुण दव्वादि दट्टब्यो । सेसं कंठं॥ - दव्व-खेत्त-कालाणं इमा वक्खा[भा.३७८] सच्चित्तादी दवे, खेत्तंमि गिहादि जच्चिरं कालं ।
भावे तु क्रोधमादी, कोहे सव्वस्स हरणादी॥ चू. सच्चित्तं दव्वं दुपयं चउपयं अपयं वा, “आदि" ग्गहणातो अच्चित्तमीसे, अचित्तं हिरण्यादि, मीसं निजोगसहियं आसादि । एताणि जो परिगेण्हति मुच्छित्तो स दव्वपरिग्गहो भण्णति । गिहाणि खाओसितोभयकेउमादियाणि खेत्ताणि परिगेण्हंतस्स खेत्तपरिग्गहो भवति। जंमि वा खेत्ते वणिज्जति स खेत्तपरिग्गहो भवति । एते चेव दव्वखेत्तपरिग्गहा जच्चिरं कालं परिगिण्हात्ति जंमि वा वणिज्जंति काले स कालपरिग्गहो भवति । भावंमि य होति कोहाति त्ति अस्य व्याख्या “भावे उ" पच्छद्धं । भावे उ परिग्गह, “तु" शब्दो परिग्गहवाचकः, कोहाती "आदि" सद्दातो मानमायालोभाघेप्पंति । तत्थ कोहपरिग्गहव्याख्या-कोहे सव्वस्स हरणादी। कोहेण यरायादी कस्सइ रुट्ठो सव्वस्स हरिउं अप्पणो पडिग्गहे करेति, एस कोहेण भावपरिग्गहो "आदि" सद्दातो डंडेति, अवकारिणो वा अवहरेंति कोहेण ॥ इदानि माने - [भा. ३७९] दोगच्च वइतो माने, धणिमं पूइज्जति त्ति अज्जिणति ।
माया निधाणमाती, सुवण्ण-दुवण्णकरणं वा॥ चू. दोगच्चं दारिदं, सविसतातो गतो वतिओ भण्णति, माने त्ति एवं माणेण उवज्जिणइ, भणियं च “दोगच्चेण वइतो माणेण व निग्गतो घरा सो उ जइविन नंदति पुरिसो मुक्को परिभूयवासाओ।" अहवा धणिमं धणमंतो लोगो पूडज्जिति त्ति अहं पि पूइज्जिस्सामि त्ति, दरिद्रं न
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org