________________
१४८
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्रं-१-३/-/१६/२७८
परीत्ता नोपरीत्तानोअपरीत्ता अनंतगुणा, अपरीत्ता अनंतगुणा।
वृ.इह परीत्ता द्विविधाः-भवपरित्ताः कायपरीताश्च, तत्र भवपरीत्ता येषां किञ्चिदूनोऽपार्धपुद्गलपरावर्त्तमात्रसंसारः, कायपरीत्ताः-प्रत्येकशरीरिणः, तत्रोभयेऽपिपरीत्ताः सर्वस्तोकाः, शुक्लपाक्षिकाणां प्रत्येकशरीररिणांचाशेषजीवापेक्षयाऽस्तिकत्वात्, ततोनोपरीत्तानोअपरीत्ता अनन्तगुणाः, उभयप्रतिषेधवृत्ता हि सिद्धाः ते चानन्ता इति, तेभ्योऽपरीत्ता अनन्तगुणाः, कृष्णपाक्षिकाणां साधारणवनस्पतीनां वा सिद्धेभ्योऽप्यनन्तगुणत्वात् । गतंपरीत्तद्वारं, सम्प्रति पर्याप्तद्वारमाह
-पदं-३,-दारं-१७:- "पर्याप्तः" मू. (२७९) एएसि णं भंते ! जीवाणं पज्जत्ताणं अपज्जत्ताणं नोपज्जत्तानोअपज्जत्ताण य कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा?, गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा नोपजत्तानोअपजत्तगा अपजत्तगा अणंतगुणा पजत्तगा संखिज्जगुणा।
वृ. सर्वस्तोका नोपर्याप्तकनोअपर्याप्तकाः, उभयप्रतिषेधवर्तिनो हि सिद्धाः ते चापर्याप्ताकादिभ्यः सर्वस्तोका इति, तेभ्योऽपर्याप्तकाअनन्तगुणाः,साधारणवनस्पतिकायिकानां सिद्धेभ्योऽप्यनन्तगुणाना सर्वकालमपर्याप्तत्वेन लभ्यमानत्वात्, तेभ्यः पर्याप्ताः सङ्खयेयगुणाः, इहसर्वबहवोजीवाः सूक्ष्माः, सूक्ष्माश्चसर्वकालमपर्याप्तेभ्यः पर्याप्ताः सङ्ख्येयगुणा इति सङ्ख्येयगुणा उक्ताः ॥गतं पर्याप्तद्वारं, सम्प्रति सूक्ष्मद्वारमाह
-पदं-३-दारं- १८:- "सूक्ष्म" मू. (२८०) एएसि णं भंते ! जीवाणं सुहुमाणं बायराणं नोसुहुमनोबायराणय कयरे कयरेहितो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा ?, गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा नोसुहुमानोबायरा बायरा अनंतगुणा सुहुमा असंखेज्जगुणा।
वृ. सर्वस्तोका जीवा नोसूक्ष्मनोबादराः सिद्धा इत्यर्थः, तेषां सूक्षमजीवराशेर्बादरजीवराशेश्चानन्तभागकल्पत्वात्, तेभ्यो बादराअनन्तगुणाः, बादरनिगोदजीवानां सिद्धेभ्योऽप्यनन्तगुणत्वात्, तेभ्यः सूक्ष्मा असङ्ख्येयगुणाः, बादरनिगोदेभ्यः सूक्ष्मनिगोदानामसङ्ख्येयगुणत्वात् ॥ गतं सूक्ष्मद्वारम्, इदानीं संज्ञिद्वारम्
___-पदं-३-दारं-१९:- "संज्ञी" मू. (२८१) एएसिणंभंते! जीवाणंसन्त्रीणं असन्नीणं नोसन्नीनोअसन्त्रीणंकयरे कयरेहितो अप्पा वा बहुया वातुल्ला वा विसेसाहियावा?, गोयमा! सव्वत्थोवा जीवा सन्नी नोसन्नीनोअसन्त्री अनंतगुणा असन्त्री अणनतगुणा।
वृ. सर्वस्तोकाः संज्ञिनः, समनस्कानामेव संज्ञित्वात्, तेभ्यो नोसंज्ञिनोनोअसंज्ञिनः अनन्तगुणाः, उभयप्रतिषेधवृत्ता हि सिद्धाः तेचसंज्ञिभ्योऽनन्तगुणा एवेति, तेभ्योऽसंज्ञिनोऽनन्तगुणाः, वनस्पतीनां सिद्धेभ्योऽप्यनन्तगुणत्वात् ।। गतं संज्ञिद्वारम्, इदानीं भवसिद्धिकद्वारमाह
. -पदं-३-दारं-२०:- "भवः" मू. (२८२) एएसिणंभंते! जीवाणंभवसिद्धियाणं अभवसिद्धियाणं नोभवसिद्धियानो
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org