Page Text
________________
प्रतिपत्तिः -१, नस्तेसन्त्येककायेद्वयज्ञानिनःसन्त्येककाये त्र्यज्ञानिनः, तत्र येद्वयज्ञानिनस्तेनियमान्मत्यज्ञानिनः श्रुताज्ञानिनः, ये व्यज्ञानिनस्ते नियमान्मत्यज्ञानिनः श्रुताज्ञानिनो विभङ्गज्ञानिनश्च, अयं च द्वयज्ञानिनस्त्रयज्ञानिनो वेति विकल्पः असंज्ञिामध्याद् ये उत्पद्यन्ते तान् प्रति द्रष्टव्यः, स च नैरयिकवद्भावनीयः । उपयोगा हारद्वाराणि नैरयिकवत्, उपपातः संश्यसंज्ञिपञ्चेन्द्रियतिर्यग्गर्भजमनुष्येभ्यो न शेषेभ्यः।
स्थितिर्जघन्यतोदश वर्षसहस्राणि उत्कर्षतस्त्रयस्त्रशत्सागरोपमाणि, समुद्घातमधिकृत्य मरणचिन्तायांसमवहताअपि नियन्तेऽसमवहताअपि। च्यवनद्वारेऽनन्तरमुदृत्य पृथिव्यम्बुवनस्पतिकायिकगर्भव्युत्क्रान्तिकसङ्ख्यातवर्षायुष्कतिर्यकपञ्चेन्द्रियमनुष्येषु गच्छन्ति न शेषजीवस्थानेषुअत एवगत्यागतिद्वारेद्वयागतिका द्विगतिकाः, तिर्यग्मनुष्यगत्यपेक्षया, परित्ताः' प्रत्येकशरी-रिणोऽसङ्खयेयाः प्रज्ञप्ताः हे श्रमण ! हे आयुष्मन् !, उपसंहारमाह-‘सेत्तं देवा', सर्वोपसंहारमाह- ‘सेत्तं पंचेंदिया सेत्तं ओराला तसा पाणा' सुगमम्।
सम्प्रति स्थावरभावस्य त्रसभावस्य च भवस्थितिकालमानप्रतिपादनार्थमाह
मू. (५१) थावरस्सणं भंते! केवतियं कालं ठिती पन्नत्ता? गोयमा! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं बावीसं वाससहस्साई ठिती पन्नत्ता। तसस्सणं भंते! केवतियं कालं ठिती पन्नता? गोयमा! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं ठिती पन्नत्ता।
थावरेणं भंते! थावरत्ति कालतो केवचिरं होति?, जहन्नेणं अंतोमुहत्तं उक्कोसेणं अनंतं कालं अनंताओ उस्सप्पिणिओ [अवसप्पिणीओ] कालतो खेत्ततो अनंता लोया असंखेज्जा पुग्गलपरियट्टा, ते णं पुग्गलपरियट्टा आवलियाणं असंखेज्जतिभागो।
तसे णं भंते ! तसत्ति कालतो केवच्चिरं होति?, जहन्नेणं अंतोमुहुत्त उक्कोसेणं असंखेनं कालं असंखेजाओ उस्सप्पिणीओ [अवसप्पिणीओ] कालतो खेत्ततो असंखेज्जा लोगा। थावरस्स णंभंते ! केवतिकालं अंतरं होति?, जहा तससंचिट्ठणाए।तसस्सणंभंते! केवतिकालं अंतरं होति?, अंतोमुहत्तं उक्कोसेणं वणस्सतिकाले ।
__ एएसिणंभंते! तसाणंथावराणयकतरे कतरेहितोअप्पावाबहुया वातुल्ला वा विसेसाहिया वा?, गोयमा! सव्वत्थोवा तसा थावरा अनंतगुणा, सेतंदुविधा संसारसमावण्णगा जीवा पन्नत्ता॥
वृ.जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्तमुत्कर्षतो द्वाविंशतिवर्षसहस्राणि, एतच्च पृथिवीकायमधिकृत्यावसातव्यम्, अन्यस्य स्थावरकायस्योत्कर्षत एतावत्या भवस्थितेरभावात् ।। त्रसकायस्य जघन्यतोऽन्तर्मुहूत्र्कर्षतस्त्रयस्त्रिंशत्सागरोपमाणि, एतच्च देवनारकापेक्षया द्रष्टयम् अन्यस्य त्रसकायस्योत्कर्षत एतावप्रमाणाया भवस्थितेरसम्भवात्॥
सम्प्रत्येतयोरेव कायस्थितिकालमानमाह-स्थावरे ‘णम्' इति वाक्यालङ्कारे 'स्थावर इति' स्थावर इत्यनेन रूपेण स्थावरत्वेनेति भावः, कालतः कियच्चिरं भवति?, भगवानाह-गौतम ! जघन्येनान्तर्मुहूर्तमुत्कर्षतोऽनन्तं कालं, तमेवानन्तं कालं कालक्षेत्राभ्यां निरूपयति-अनन्तः उत्सर्पिण्यवसर्पिण्यः कालतः, क्षेत्रतोऽनन्ता लोकाः, किमुक्तं भवति ?-अनन्तलोकेषु यावन्त आकाशप्रदेशास्तेषांप्रतिसमयमेकैकापहारेणयावत्योऽनन्ताअवसर्पिण्युत्सर्पिण्योभवन्ति तावत्य इति, एतासामेव पुद्गलपरावर्त्ततो मानमाह-असङ्खयेयाः पुद्गलपरावर्ताः, असङ्खयेयेषु
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003313 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 09 Jivajivabhigam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 532 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jivajivabhigam |
| File Size | 12 MB |