________________
जीवाजीवाभिगमउपाङ्गसूत्रम् १/-/४४
से किंतंचम्मपक्खी!,२अनेगविहा पन्नत्ता, तंजहा वग्गुलीजलोयाअडिला भारुंडपक्खी जीवंजीवा समुद्दवायसा कण्णत्तिय पक्खिविराली, जे यावन्ने तहप्पगारा, सेत्तं चम्मपक्खी । से किंतंलोमपक्खी?, लोमपक्खीअनेगविहा पन्नत्ता, तंजहा-ढङ्का कंका कुरलावायसा चक्कवागा हंसा कलहंसा पोयहंसा रायहंसा अडा सेडीवडा वेलागया कोंचा सारसा मेसरा मयूरा सेयवगा गहरा पोंडरीया कामा कामेयगा वंजुलागा तित्तिरा वट्टगा लावगा कपोया कपिंजला पारेवया चिडगा वीसा कुक्कडा सुगावरहिंगामयणसलागा कोकिला सण्हावरण्णगमादी, सेत्तं लोमपक्खी से किंतं समुग्गपक्खी?, समुग्गपक्खी एगागारापण्णत्ता, तेणंनत्थिइहं, बाहिरएसुदीवसमुद्देसु हवंति, सेत्तं समुग्गपक्खी।
से किं तं विततपक्खी ?, विततपक्खी एगागारा पन्नत्ता, ते णं नत्थि इहं, बाहिरएसु दीवसमुद्देसु भवंति, सेत्तं विततपक्खी" इति पाठसिद्धं नवरं 'चम्मपक्खी' इत्यादि, चर्मरूपौ पक्षौ चर्मपक्षौ तौ विद्येते येषां ते चर्मपक्षिणः, लोमात्मको पक्षौ लोमपक्षौ तौ विद्येते येषां ते लोमपक्षिणः, तथा गच्छतामपि समुद्रवस्थितौ पक्षौ समुद्गकपक्षौ तद्वन्तः समुद्गकपक्षिणः, विततौ-नित्यमनाकुञ्चितौपक्षौ विततपक्षौतद्वन्तोविततपक्षिणः 'तेसमासतो' इत्यादि सूत्रकदम्बकं जलचरवद्भावनीयं, नवरमवगाहना उत्कर्षतोघनुःपृथक्तवं,स्थितिरुत्कर्षतोद्वासप्ततिवर्षसहस्राणि । तथा चात्र कवचित्पुस्तकान्तरेऽवगाहनास्थित्योर्यथाक्रमं सङ्ग्रहणिगाथे॥१॥ “जोयणसहस्सगाउयपुहत्त तत्तो यजोयणपुहत्तं ।
दोण्हंपि घणुपुहत्तं संमुच्छिमवियगपक्खीणं ।। संमुच्छ पुव्वकोडी चउरासीई भवे सहस्साई।
तेवण्णा बायाला बावत्तरिमेवपक्खीणं ॥" व्याख्या-संमूर्छिमानां जलचराणामुत्कृष्टाऽवगाहना योजनसहस्रं, चतुष्पदानां गव्यूतपृथक्त्वम्, उरःपरिसर्पाणां योजनपृथक्त्वं । 'दोण्हं तु'इत्यादि, द्वयानां संमूर्छिमभुजगपक्षिणां-संमूर्छिमभुजगपरिसर्पपक्षिरूपाणां प्रत्येकं धनुःपृथक्त्वं, तथा संमूर्छिमानांजलचराणामुत्कृष्टा स्थिति पूर्वकोटी चतुष्पदानाचतुरशीतिवर्षसहस्राणि, उरःपरिसर्पाणां त्रिपञ्चाशद्वर्षसहस्राणि, भुजपरिसणां द्वाचत्वारिंशद्वर्षसम्राणि, पक्षिणां द्वासप्ततिवर्षसहस्राणि, उपसहारमाह- सेत्तं संमुच्छिखहयरपञ्चिदियतिरिक्खजोणिया' । उक्ताः संमूर्छिमपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनयः, सम्प्रति गर्भव्युत्क्रन्तिकान् पञ्चेन्द्रिय-तिर्यग्योनिकानाह
मू. (४५) से किं तं गब्भवक्कंतियपंचेदियतिरिक्खजोणिया ?, २ तिविहा पन्नत्ता, तंजहा-जलयरा थलयरा खहयरा॥
वृ. 'से किं त'मित्यादि, अथ के ते गर्भव्युत्क्रान्तिकपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः ?, सूरिराह-गर्भव्युत्क्रान्तिकपञ्चेन्द्रियतिर्यगयोनिकाम्राविधाःप्रज्ञप्ताः, तद्यथा-जलचराः स्थलचराः खचराश्च । तत्र जलचरप्रतिपादनार्थमाह
मू. (E) से किंतंजलयरा?, जलयरापंचविधा पन्नत्ता, तंजहा-मच्छा कच्छभा मगरा गाहा सुंसुमारा, सव्वेसिं भेदो भाणितव्वो तहेव जहा पन्नवणाए, जावजे यावन्ने तहप्पकारा ते समासतो दुविहा पन्नत्ता, तंजहा-पज्जत्ताय अपज्जत्ता य। तेसिणं भंते! जीवाणं कति सरीरगा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org