________________
४८३
भावागाया
प्रतिपत्तिः - सर्व०, प्रतिपत्तिः १ अनाकारोपयोगस्य स्तोककालतया पृच्छासमयेतेषांस्तोकानामेवावाप्यमानत्वात्, साकारोपयुक्ताः सङ्खयेयगुणाः, अनाकारोपयोगाद्धातः साकारोपयोगाद्धायाः सङ्घयेयगुणत्वात् ॥
मू. (३७२) अहवा दुविहा सव्वजीवा पन्नत्ता, तंजहा-आहारगा चैव अनाहारगा चेव आहारएणंभंते! जाव केवचिरंहोति?, गोयमा!आहारए दुविहे पन्नते, तंजहा-छउमत्थआहारए य केवलिआहारए य, छउमत्थआहारए णं जाव केवचिरं होति ?, गोयमा ! जहन्नेणं खुड्डागं भवग्गहणंदुसमऊणं उक्को० असंखेनं कालं जाव काल० खेकेत्तओ अंगुलस्स असंखेजतिभागं केवलिआहारएणंजाव केवचिरं होइ?, गोयमा ! जह० अंतोमु० उक्को० देसूणा पुव्वकोडी ।।
अनाहारए णं भंते ! केवचिरं० ?, गोयमा ! अनाहारए दुविहे प० तंजहाछउमत्थअनाहारए य केवलिअनाहारए य, छउमत्थअनाहारएणंजाव केवचिरं होति?, गोयमा जहन्नेणं एक समयं उक्कोस्सेणं दो समया । केवलिअनाहारए दुविहे पन्न्ते, तंजहासिद्धकेवलिअनाहारए य भवत्थकेवलिअनाहारए य।
सिद्धकेवलियणाहाए णं भंते ! कालओ केवचिरं होति ?, सातिए अपज्जवसिए । भवत्थकेवलियनाहारए णं भंते ! कइविहे प० भवत्थकेवलिय० दुविहे प०-सजोगभवत्थकेवलिअनाहारए य अजोगिभवत्थकेवलिअनाहारए य । सजोगिंभवत्थकेवलिअनाहारए गंभंते! कालओ केवचिरं?, अजहन्नमणुक्कसेणं तिन्नि समया। अजोगिभवत्थकेवलि० जह० अंतो० उक्को० अंतोमुहत्तं।
छउमत्थआहारगस केवतियं कालं अंतरं?, गोयमा ! जहन्नेणं एकं समयं उक्को० दो समया। केवलिआहारगस्स अंतरं अजहन्नमणुक्कोसेणं तिन्नि समया ॥छउमन्न अनाहारगस्स अंतरंजहन्नेणंखुड्डागभवग्गहणंदुसमऊणंउक्को० असंखेनं कालंजावअंगुलस्सअसंखेजतिभागं सिद्धकेवलिअनाहारगस्स सातीयस्स अपज्जवसियस्स नत्थि अंतरं।
सजोगिभवत्थकेवलिअणाहारगस्सजह० अंतो० उक्कोसेणवि, अजोगिभवत्थकेवलिअनाहारगस्स नत्थि अंतरं । एएसि णं भंते ! आहारगाणं अनाहारगाण य कयरे २ हिंतो अप्पा बहु०?, गोयमा ! सव्वत्थोवा अनाहारगा आहारगा असंखेजा।
व.'अहवेत्यादि,अथवाद्विविधाःसर्वजीवाःप्रज्ञप्तास्तद्यथा-आहारकाचअनाहारकाश्च अधुना कायस्थितमाह-आहारगे णं भंते !' इत्यादि प्रश्नसूत्रं सुगम, भगवानाह-गौतम ! आहारको द्विविधः प्रज्ञप्तस्तद्यथा-छद्मस्थाहारकः केवल्याहारकः, तत्र छद्मस्थाहारको जघन्येन क्षुल्लकभवग्रहणंद्विसमयोनं, एतच्च जघन्याधिकाराद्विग्रहेणगत्यक्षुल्लकभवग्रहणवत्सूत्पादेपरिभावनीयंतत्र यद्यपि नामलोकान्तनिष्कुटादावुत्पादे चतुःसामयिकीपञ्चसामयिकीच विग्रहगतिर्भवति तथाऽपिबाहुल्येन त्रिसामयिक्तेवेतितामेवाधिकृत्य सूत्रमिदमुक्तं, इत्थमेवान्येषामपिपूर्वाचार्याणां प्रवृत्तिदर्शनात्, उक्तञ्च-“एकं द्वौ वाऽनाहारकः' इति, त्रिसामयिक्यां च विग्रहगतावाद्यौ द्वौ समयावनाहारक इति ताभ्यां हीनमुक्तं, उत्कर्षतोऽसङ्खयेयं कालम्, असङ्खयेया उत्सर्पिण्यवसर्पिण्यः कालतः, क्षेत्रतोऽङ्गुलस्यासङ्ख्येयो भागः, किमुक्तंभवति?-अङ्गुलमात्रक्षेत्राङ्गुलासवयेयभागे यावन्त आकाशप्रदेशास्तावन्तः प्रतिसमयमेकैकप्रदेशापहारे यावता कालेन निर्लेपा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org