________________
प्रतिपत्तिः - ३, दीव०
३१९
गोपुच्छसंठाणसंठिता सव्वकंचणमया० अच्छा, पत्तेयं २ पउमवरवेतिया० पत्तेयं २ वनसंडपरिक्खित्ता ।
तेसि णं कंचनगपव्वतामं उप्पिं बहुसमरमणिज्जे भूमिभागे जाव आसयंति० तेसि णं० पत्तेयं पत्तेयं पासायवडेंसगा सङ्घबावद्धिं जोयणाई उहुं उच्चत्तेणं एक्कतीसं जोयमाई कोसं च विक्खंभेणं मणिपेढिया दोजोयणिया सीहासनं सपरिवारा उड्डुं उच्चत्तेणं एक्कतीसं जोयणाइं कोसं च विक्खंभेणं मणिपेढिया दोजोयमिया सीहासणं सपरिवारा।
सेकेणणं भंते! एवं वुच्चति - कंचनगपव्वता कंचनगपव्वता ?, गोयमा ! कंचनगेसु णं पव्वतेसु तत्थ तत्त वावीसु उप्पालाई जाव कंचनगवण्णाभातिं कंचणगा जाव देवा महिड्डीया जाव विहरंति, उत्तरेणं कंचनगाणं कंचणियाओ रायहाणीओ अन्नंमि जंबू० तहेव सव्वं भाणितव्वं कहि णं भंते! उत्तराए कुराए उत्तरकुरुद्दहे पन्नत्ते ?, गोयमा ! नीलवंतद्दहस्स दाहिणेणं अद्धचोत्तीसे जोयणसते, एवंसोचैव गमो नेतव्वो जो णनलवंतद्दहस्स सव्वेसिं सरिसको दहसरिनामा य देवा, सव्वेसिं पुरत्थिमपञ्च्चत्थिमेणं कंचनगपव्वता दस २ एकप्पमाणा उत्तरेणं रायहाणीओ अन्नंमि जंबुद्दीवे । कहि णं भंते! चंदद्दहे एरावणद्दहे मालवंतद्दहे एवं एक्केक्को नेयव्वो ।
वृ. 'नीलवंतदहस्स ण 'मित्यादि, नीलवतो ह्रदस्य 'पुरत्थिमपच्चत्थिमेणं' ति पूर्वस्यांपश्चिमायां च दिशि प्रत्येकं दश दश योजनान्यबाधया कृत्वेतिगम्यते, अपान्तराले मुक्त्वेति भावः, दश दश काञ्चनपर्वता दक्षिणोत्तर श्रेण्या प्रज्ञप्ताः, ते च काञ्चनकाः पर्वताः प्रत्येकमेकं योजनशतमूर्द्धमुचैस्तेवन पञ्चविंशतिर्योजनान्युद्वेधेन मूले एकं योजनशतं विष्कम्भेन मध्ये पञ्चसप्तितिर्योजनानि विष्कम्भेन उपरि पञ्चाशद् योजनानि विष्कम्भेन, मूले त्रीणि षोडशोत्तराणि योजनशतानि किञ्चिद्विशेषाधिकानि परिक्षेपेण मध्ये द्वे सप्तविंशे योजनशते किञ्चिद्विशेषोने परिक्षेपेण उपर्युकमष्टापञ्चाशं योजनशतं किञ्चिद्विशेषोनं परिक्षेपेण, अत एव मूले विस्तीर्णा मध्ये सङ्क्षिप्ता उपरि तनुकाः अत एव गोपुच्छसंस्थानसंस्थिताः सर्वात्मना कनकमयाः 'अच्छा जाव पडिरूवा' इति प्राग्वत् । तथा प्रत्येकं प्रत्येकं पद्मवरवेदिकया परिक्षिप्ताः प्रत्येकं प्रत्येकं वनषण्डपरिक्षिप्ताश्च, पद्मवरवेदिकावनषण्डवर्णनं प्राग्वत् ॥
'तेसि ण 'मित्यादि, तेषां काञ्चनपर्वतानामुपरि बहुसमरमणीया भूमिभागाः प्रज्ञप्ताः, तेषां च वर्णनं प्राग्वत्तावद्वक्तव्यं यावत्तृ णानां मणीनां च शब्दवर्णनमिति । 'तेसि ण' मित्यादि, तेषां बहुसमरमणीयानां भूमिभागानां बहुमध्यदेशभागे प्रत्येकं प्रत्येकं प्रासादावतंसकाः प्रज्ञप्ताः, प्रासादवक्तव्यता यमकपर्वतोपरि प्रासादावतंसकयोरिव निरवशेषा वक्तव्या यावत्सपरिवारसिंहासनवक्तव्यतापरिसमाप्ति ।। सम्प्रति नामान्वर्थं पिपृच्छिषुरिदमाह - 'से केणट्टेण' मित्यादि प्राग्वन्नवरं यस्मादुत्पलादीनि काञ्चनप्रभानि काञ्चननामानश्च देवास्तत्र परिवसन्ति ततः काञ्चनप्रभोत्पलादियोगात् काञ्चनकाभिददेवस्वाभिकत्वाच्च ते काञ्चनका इति, तथा चाह- 'से एएणट्टेण' मित्यादि काञ्चनिकाश्च राजधान्यो यमिकाराजधानीवद् वक्तव्याः ।
'कहि णं भंते !' इत्यादि, क्व भदन्त ! जम्बूद्वीपे द्वीपे उत्तरकुरुषु कुरुषु उत्तरकुरुह्रदो नाम ह्रदः प्रज्ञप्तः ?, भगवानाह - गौतम ! नीलवतो ह्रदस्य दाक्षिणात्याच्चरमपर्यन्तादष्टौ 'चतुस्त्रिंशानि' चतुस्त्रिंशदधिकानि योजनशतानि चतुरश्च योजनस्य सप्तभागान् अबाधया कृत्वेति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org