________________
प्रतिपत्तिः - ३, दे०
१८१
तहेवभुंजमाणाविहरंति, चमरेयएत्थ असुरकुमारिदेअसुकुमाररायापरिवसइकालेमहानीलसरिसे जाव पभासेमाणे, सेणंतत्थचोत्तीसाएभवणावाससयसहस्साणंचउसट्ठीए सामाणियसहस्सीणं तायत्तीसाएतायत्तीसगाणं चउण्हं लोगपालाणपंचण्हंअग्गमहिसीणंसपरिवाराणंतिण्हं पिसाणं सत्तण्हं अणियाणं सत्तण्हं अणियाहिवईणं चउण्हं चउसठ्ठीणं आदरक्खदेवसाहस्सीणं, अन्नेसिं च बहूणं दाहिणिल्लाणं देवामं देवीण य आहेवच्चं पोरेवच्चं जाव विहरइ" ।। इति।
इदं प्रायः समस्तमपि सुगमं नवरं 'काला लोहियक्ख' इत्यादि, 'कालाः' कृष्णवर्णा 'लोहियक्खबिंबोट्टा' लोहिताक्षरलव बिम्बवच्च-बिम्बीफलवद् ओष्ठौ येषां तेलोहिताक्षबिबौष्ठाः आरक्तौष्ठा इतिभावः, धवलाः पुष्पवत् सामथ्यार्तकुन्दकलिका इव दन्ता येषांतेधवलपुष्पदन्ताः, असिताः-कृष्णाः केशा येषांते असितकेशाः, दन्ताः केशश्चामीषां वैक्रया द्रष्टव्यानस्वाभाविकाः, वैक्रयशरीरत्वात्, ‘वामेयकुण्डलधराः' एककर्णावसक्तकुण्डलधारिणः, तथाऽऽ!ण-सरसेन चन्दनेनानुलिप्तंगात्रं यैस्ते आर्द्रचन्दनानुलिप्तगात्राः, तथाईषत्-मनाक् 'शिलिन्ध्रपुष्पप्रकाशानि' शिलिन्ध्रपुष्पसध्शवर्णानि असंक्लिष्टानि अत्यन्तसुखजनकतयामनागपिसङ्क्लेशानुत्पादकत्वात् 'सूक्ष्माणि' मूदुलघुस्पर्शानिअच्छानिचेति भावः वस्त्रणिप्रवरं सुशोभंयथा भवति एवंपरिहिताः-- परिहितवन्तः प्रवरवस्त्रपरिहिताः, तथा वयः प्रथम-कुमारत्वलक्षणमतिक्रान्तास्तत्पर्यन्तर्तिन इत्यर्थ, यतआह-द्वितीयं च-मध्यलक्षणंवयोऽसंप्राप्ताः, एतदेव व्यक्तीकरोति-'भद्रे' अतिप्रशस्ये यौवने वर्तमानाः ‘तलभंगयतुडियवरभूसणनिम्मलमणिरयणमंडियभुया' तलभङ्गका-बाह्वाभरणविशेषाः त्रुटितानि-बाहुरक्षकाः, अन्यानि च यानि वराणि भूषणानि बाह्वाभरणानि तेषु ये निर्मला मणयः-चन्द्रकान्ताद्या यानि रत्लानि-इन्द्रनीलादीनि तैर्मण्डितौ भुजौ येषां ते तथा, तता दशभिर्मुद्राभिर्मण्डितौ अग्रहस्तौ येषां ते (दशमुद्रा) मण्डिताग्रहस्ताः ।
___ 'चूडामणिचित्तचिंधगया' चूडामणि-चूडामणिनामकंचित्रम्-अद्भुतं चिटंगतं-स्थितं येषां ते चूडामणिचित्रचिह्नगताः, चमरबलिसामान्यसूत्रे 'कालाः' कृष्णवर्णा, एतदेवोपमानतः प्रतिपादयति-'महानीलसरिसा' महानीलं यत्किमपि वस्तुजातं लोके प्रसिद्धं तेन सद्दशाः, एतदेव व्याचष्टे-नीलगुटिका-नील्या गुटिका गवलं-माहिषं श्रङ्गं तयोरिव प्रकाशः-प्रतिभा येषां ते नीलगुटिकागवलप्रकाशाः, तथा विकसितशतपत्रमिव निर्मले ईषद्देशविभागेन सिते रक्ते ताने च नयने येषां ते विकसितशतपत्रनिर्मलेषत्सितरक्तताम्रनयनाः, तथा गरुडस्येवायता-दीर्घा ऋज्वी-अकुटिला तुङ्गा-उन्ना नासा-नासिका येषां ते गरुडायतर्जुतुङ्गनासाः।
तथाओयवियं-तेजितंयत शिलाप्रवाह-विद्रुमरत्नं यच्चबिम्बफलं तत्सन्निभोऽधरः-ओष्ठो येषां ते थथा, तथा पाण्डुरं न तु सन्ध्याकालभावि आरक्तं शशिशकलं-चन्द्रखण्डं, तदपि च कथम्भूतमित्याह-विमलं-रजसा रहितं कलङ्कविकलं वा तथा निर्मलो यो दधिघनः शङ्खो गोक्षीरं यानि कुन्दानि-कुन्दकुसुमानि दकरजः-पानीयकणा मृणालिका चद्वद्धवला दन्तश्रेणिर्येषां ते तथा, विमलशब्दस्य विशेष्यात्परनिपातःप्राकृतत्वात्, तथा वैश्वानरेण नितिं सत्यद्जायते धौतं-निर्मलंतप्तम्-उत्तप्तंतपनीयम्आरक्तंसुवर्णंतद्वद्रक्तानितलानि-हस्तपादतलानि तलुजिह्वे च येषां ते हुतवहनिर्मातधौततप्ततपनीयरक्ततलतालुजिह्वाः, तथाऽअनं-सौवीराजनं घनः-प्रावृट्कालभावी मेघस्तद्वत् कृष्णाः रुचकवद्-रुचकरलवद् रमणीयाः स्निग्धाश्च केशा
www.jainelibrary.org
Jain Education International
For Private & Personal Use Only