________________
प्रतिपत्तिः - ३, नै० - उद्देशकः ३
१४७
नरए नेरइयाणं अहोनिसं पञ्चमाणाणं ।
वृ. दुःखेनामिहतानामित्युक्तं ततो दुःखमेव निरूपयति- नरके नैरयिकाणामुष्णवेदनयता शीतवेदनया वाऽहर्निशं पच्यमानानां न 'अक्षिनिनीलनमात्रमपि' अक्षिनिकोचकालमात्रमपि अस्ति सुखं, किन्तु दुःखमेव केवलं 'प्रतिबद्धम्' अनुबद्धं सदाऽनुगतमिति भावः । मू. (१२६) तेयाकम्मसरीरा सुहुमसरीरा य जे अपजत्ता । जीवेण मुक्कमेत्ता वच्चंति सहस्ससो भेयं ॥
वृ. अथ यत्तेषां वैक्रयशरीरं तत्तेषां मरणकाले कथं भवति ? इति तन्निरूपणार्थमाहतैजसकार्म्मणशरीराणि यानि 'सूक्ष्मशरीराणि' (च) सूक्ष्मनामकर्म्मोदयवतां पर्याप्तानामपर्याप्तानां चौदारिकशरीराणि वैक्रियाहारकशरीराणि च तेषामपि प्रायो मांसचक्षुरग्राह्यतया सूक्ष्मत्वात् तथा तानि 'अपर्याप्तानि' अपर्याप्तशरीराणि तानि जीवेन मुक्तमात्राणि सन्ति सहस्रशो भेदं व्रजन्ति विसकलितास्तत्परमाणुसङ्घाता भवन्तीत्यर्थः ।
मू. (१२७) अतिसीतं अतिउण्हं अतितण्हा अतिखुहा अतिभयं वा । निरए नेरइयाणं दुक्खसयाइं अविस्सामं ॥
एतय भिन्नमुहुत्तो पोग्गल असुहा य होइ अस्साओ । उववाओ उप्पाओ अच्छि सरीरा उ बोद्धव्वा ॥
मू. (१२८)
वृ. एतासामेव गाथानां संग्राहिकां गाथामाह - 'एत्थ' इति पदोपलक्षिता प्रथमा द्वितीया 'भिन्नमुहुत्तो' इति तृतीया 'पोग्गला' इति 'जे पोग्गला अणिट्ठा' इत्यादि चतुर्थी 'अशुभा' इति (जे) 'असुभा विउव्वणा खलु' इत्यादि, एवं शेषपदान्यपि भावनीयानि ॥
यू. (१२९)
से तं नेरतिया ॥
वृ. तदेवमुक्तो नारकाधिकारः सम्प्रति तिर्यगधिकारो वक्तव्यः, तत्र चेदमादिसूत्रमंतृतीय प्रतिपत्तौ "नरयिकस्य" द्वितीय उद्देशकः समाप्तः
-: तिर्यच योनिक:- उद्देशकः - १ :
मू. (१३०) से किं तं तिरिक्खजोणिया ?, तिरिक्खजोणिया पंचविधा पन्नत्ता, तंजहा-एगिंदियतिरिक्खजोणिया बेइंदियतिरिक्खजोणिया तेइंदियतिरिक्खजोणिया चउरिदियतिरिक्खजोणिया पंचिंदियतिरिक्खजोणियाय ।
से किं तं एगिंदियतिरिक्खजोणिया ?, २ पंचविहा पन्नत्ता, तंजहा- पुढविकाइएगिंदियतिरिक्खजोणिया जाव वणस्सइकाइयएगिंदियतिरिक्खजोणिया । से किं तं पुढविक्काइयएगिंदियतिरिक्खजोणिया ?, २ दुविहा पन्नत्ता, तंजहा - सुहुमपुढविकाइयएगिंदियतिरिक्खजोणिया बादरपुढविकाइयएगिदियतिरिक्खजोणिया य ।
से किं तं सुहुमपुढविकाइयएगिंदियतिरित० ? २ दुविहा प०, पज्जत्तसुहुम० अपजत्तसुहुम० सेतं सुहुमा । से किं तं बादरपुढविकाइय० ?, २ दुविहा पन्नत्ता, तंजहा - पत्तबादरपु० अपजत्त- बादरपु०, से तं बायरपुढविकाइयएगिंदिय० । से तं पुढवीकाइयएगिंदिया ।
से किं तं आउक्काइयगिंदिय० ?, २ दुविहा पन्नत्ता, एवं जहेव पुढविकाइयाणं तहेव, वाउकायभेदो एवं जाव वणस्सतिकाइया से तं वणस्सइकाएगिंदियतिरिक्ख० । से किं तं
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org