________________
४६
भगवतीअङ्गसूत्रं (२) ११/-/११/५२२ दलयति एगमेगं मउडं मउडप्पवरं दलयति एवं तं चेव सव्वंजाव एगमेगं पेसणकारिंदलयति अन्नं वा सुबहु हिरन्नं वा जाव परिभाएउं, तए णं से महब्बले कुमारे उपिं पासायवरगए जहा जमाली जाव विहरति।
वृ. ‘पमक्खणगण्हाणगीयवाइयपसाहणटुंगतिलगकंकणअविहववहुउवणीय'ति प्रभ्रक्षणकं-अभ्यञ्जनं स्नानगीतवादितानि प्रतीतानि प्रसाधनं-मण्डनं अष्टस्वङ्गेषु तिलकाःपुण्डाणि अष्टाङ्गतिलकाः कङ्कणंच-रक्तदवरकरूपंएतानि अविधववधूभि-जीवत्पतिकनारीभिरूपनीतानि यस्य स तथा तं “मंगलसुजंपिएहि यत्ति मङ्गलानि-दध्यक्षतादीनि गीतगानविशेषा वा तासु जल्पितानि च-आसीर्वचनानीति द्वन्द्वस्तैः करणभूतैः ‘पाणिं गिहाविंसुत्ति सम्बन्धः।
किं भूतं तम् ? इत्याह-'वरकोउयमङ्गलोवयारकयसंतिकम्म' वराणि यानि कौतुकानि-भूतिरक्षादीनि मङ्गलानि च-सिद्धार्थःकादीनि तद्रूपो य उपचारः-पूजा तेन कृतं शान्तिकर्म-दुरितोपशमक्रियायस्यसतथातं 'सरिसियाणं'ति सध्सीनांपरस्परतोमहाबलापेक्षया वा 'सरित्तयाण तिसकत्वचां-सद्दशच्छवीनां सरिव्वयाणं तिसगवयसां, ‘सरिसलावन्ने'त्यादि, इहचलावण्यं-मनोज्ञता रूपं-आकृतियॊवनं-युवता गुणाः-प्रियभाषित्वादयः, 'कुण्डलजोए'त्ति कुण्डलयुगानि कडगजोए'त्तिकलाचिकाभरणयुगानि 'तुडिय'त्ति बाह्वाभरणं खोमेत्तिकापासिकं अतसीमयं वा वस्त्रं पडग'त्ति त्रसरीमयं पट्ट'त्ति पट्टसूत्रमयं 'दुगुल्ल'त्ति दुकलाभिधानवृक्षत्वगनिष्पनं श्रीप्रभृतयः षडदेवताप्रतिमाः नन्दादीनि मङ्गलवस्तूनिअन्ये त्वाहुः-नन्दं-वृत्तं लोहासनं भद्रं-शासनं मूढक इति यप्रसिद्धं ।
'तले'त्ति तालवृक्षान् ‘वय'त्तिव्रजान्-गोकुलानि 'सिरिधरपडिरवए'त्तिभाण्डागारतुल्यान् रलमयत्वात् ‘जाणाईति शकटादीनि 'जुग्गाईतिगोल्लविषयप्रसिद्धानिजम्पानानि सिबियाओ'त्ति शिबिकाः-कूटाकाराच्छादितजम्पानरूपाः 'संदमाणियाओ'त्तिस्यन्दमानिकाः पुरुषप्रमाणाजम्पानविशेषानेव 'गिल्लीओ'त्ति हस्तिन उपरि कोल्लराकाशः 'थिल्लीओ'त्ति लाटानां यानि अड्डपल्यानानितान्यन्यविषयेषु थिल्लीओअभिधीयन्तेऽतस्ताः 'वियडजाणाइंति विवृतयानानि तल्लटकवर्जितशकटानि, 'पारिजाणिए'त्ति परियानप्रयोजनाः पारियानिकास्तान् ‘संगामिए'त्ति सङ्ग्रामप्रयोजनाः साङ्गामिकास्तान्, तेषां च कटीप्रमाणा फलकवेदिका भवति, 'किंकरे'त्ति प्रतिकर्मः पृच्छाकारिणः 'कंचुइज्जेत्ति प्रतीहारान् 'वरसधरे'त्ति वर्षधरान् वर्द्धितकमहल्लकान् ।
___'महत्तरान्' अन्तःपुरकार्यचिन्तकान् ‘ओलंबणदीवे'त्ति श्रङ्खलाबद्धदीपान् 'उक्कंचणदीवे'त्ति उत्कञ्चनदीपान् ऊर्द्धदण्डवतः “एवं चेव तिन्निवित्तिरूप्यसुवर्णसुवर्णरूप्यभेदात् 'पंजरदीवे'त्तिअभ्रपटलादिपञ्जरयुक्तान् ‘थासगाईति आदर्शकाकारान् ‘तलियाओ'त्तिपात्रीविशेषान् 'कविचियाओ'त्ति कलाचिकाः ‘अवएडए'त्ति तापिकाहस्तकान् ‘अवयक्काओ'त्तिअवपाक्यास्तापका इति संभाव्यते 'भिसियाओ'त्ति आसनविशेषान् ‘पडिसेन्जाओ'त्तिउत्तरशय्याः हंसासनादीनि हंसाद्याकारोपलक्षितानि उन्नताद्याकारोपलक्षितानि च शब्दतोऽवगन्तव्यानि, 'जहा रायप्पसेणइज्जे' इत्यनेने यत्सूचितं तदिदम्
'अट्ठकुट्ठसमुग्गे एवंपत्तचोयतगरएलहरियालहिंगुलयमणोसिलअंजणसमुग्गे'त्ति, जहा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org