________________
३९६
भगवती अङ्गसूत्रं (२) २५/-/४/८८८
परसट्टयाए संखेज्जगुणा असंखेज्जपएसोगाढा पोग्गला पएसट्टयाए असंखेज्जगुणा दव्वट्ठपएसट्टयाए सव्वत्थोवा एगपएसोगाढा पोग्गला दव्वट्टअपदेसट्टयाए असंखेज्जपएसोगाढा पोग्गला दव्वट्टयाए संखेजगुणा ते चैव परसट्टयाए संखेज्जगुणा असंखेज्जपएसोगाढा पोग्गला दव्वट्टयाए असंखेज्जगुणा ते चेव पएसइयाए असंखेज्जगुणा । एएसिणं भंते! एगसमयद्वितीयाणं संखिज्जसमयद्वितीणं असंखेज्जसमयद्वितीयाण य पोग्गलाणं जहा ओगाहणाए तहा ठितीएवि भाणियव्वं अप्पाबहुगं ।
एएसिणं भंते! एगगुणकालगाणं संखेज्जगुणकालगाणं असंखेज्जगुणकालगाणं अनंतगुणकालगाण य पोग्गलाणं दव्वट्टयाए पएसट्टयाए दव्वट्ठपएसट्टयाए एएसि णं जहा परमाणुपोग्गलाणं अप्पाबहुगं तहा एएसिंपि अप्पाबहुगं, एवं सेसाणवि वन्नगंधरसाणं । एएसि णं भंते! एगगुणककखडाणं संखेज्जगुणकक्खडाणं असंखेज्ज० अनंतगुणकक्खडाण य पोग्गलाणं दव्वट्टयाए पएसडयाए दव्वट्टप सट्टया कयरे २ जाव वि० ?.
गोयमा ! सव्वत्थोवा एगगुणकक्खडा पोग्गला दव्वट्टयाए संखेज्जगुणकक्खडा पोग्गला दव्वट्टयाए संखेज्जगुणा असंखेज्जगुणकक्खडा पोग्गला दव्वट्टयाए असंखेज्जगुणा अनंतगुणकक्खडा दव्वट्टयाए अणतगुणा, पएसट्टयाए एवं चैव नरं संखेज्जगुणकक्खडा पोग्गला पएसट्टयाए असं० सेसं तं चेव, दव्वदुपएसट्टयाए सव्वत्थोवा एगगुणकक्खडा पोग्गला दव्वट्टपएसट्टयाए संखेज्जगुणकक्खडा पोग्गला दव्वट्टयाए संखेज्जगु० ते चेव पएसट्टयाए संखेज्जगुणा असंखेज्जगुणकक्खडा दव्वट्टयाए असंखेखगुणा ते चेव पएसट्टयाए असंखेज्जगुणा अनतगुणकक्खडा दव्वट्टयाए अनंतगुणा ते चेव पसट्टयाए अनंतगुणा एवं मउयगरुयलहुयाणवि अप्पाबहुयं, सीयउसिणनिद्धलुक्खाणं जहा वन्नाणं तहेव ॥
वृ. 'एएसिणमित्यादि, 'परमाणुपोग्गला अपएसट्टयाए' त्तिइह प्रदेशार्थताऽधिकारेऽपि यदप्रदेशार्थतयेत्युक्तं तत्परमाणूनामप्रदेशत्वात्, 'परमाणुपोग्गला दवट्टअपएसट्टयाए' त्तिपरमाणवो द्रव्यविवक्षायां द्रव्यरूपाः अर्था प्रदेशविवक्षायां चाविद्यमानप्रदेशार्था इतिकृत्वा द्रव्यार्थाप्रदेशार्थास्ते उच्यन्ते तद्भावस्तत्ता तया ।
'सव्वत्थोवा एगपएसोगाढा पोग्गला दव्वठ्ठयाए' त्ति इह क्षेत्राधिकारात्क्षेत्रस्यैव प्राधान्यात्परमाणुद्वयणुकाद्यनन्ताणुकस्कन्धा अपि विशिटैक क्षेत्र प्रदेशावगाढा आधारधेययोरभेदोपचारादेकत्वेन व्यपदिश्यन्ते ततश्च 'सव्वत्थोवा एगपएसोगाढा पोग्गला दव्वट्टयाए' त्ति, लोकाकाशप्रदेशपरिमाणा एवेत्यर्थः, तथाहि न स कश्चिदेवंभूत आकाशप्रदेशोऽस्ति य एकप्रदेशावगाहपरिणामपरिणतानां परमाण्वादीनामवकाशदानपरिणामेन न परिणत इति ।
तथा 'संखेज्जप सोगाढा पोग्गला दव्वठ्ठयाए संखेज्जगुण' त्ति अत्रापि क्षेत्रस्यैव प्राधान्यात्तथाविधस्कन्धाधारक्षेत्र प्रदेशापेक्षयैव भावना कार्या, नवरमसंमोहेन सुखप्रतिपत्यर्थमुदाहरणं दर्श्यते - 'जहा किल पंच ते सव्वलोगपएसा, एते य पत्तेयचिंताए पंचेव, संजोगओ पुण एतेसु चेव अनेगे संजोगा लब्धंति' इमा एतेषा च सम्पूर्णासम्पूर्णान्यग्रहणान्यमोक्षणद्वारेणाऽऽSधेयवशादनेके संयोगभेदा भावनीयाः, तथा असंखेज्जपए सोगाढा पोग्गला दव्वट्टयाए असंखेजगुण'त्ति भावनैवमेव असङ्खयेयप्रदेशात्म- कत्वादवगाहक्षेत्रस्यासङ्घयेयगुणा इत्ययमस्य भावार्थ इति ।। पुद्गलानेव कृतयुग्मादिभिर्निरूपयन्नाह
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org