________________
शतकं - २५, वर्गः, उद्देशक : - ३
अनित्थंथासंठा- णा पएसट्टयाए असंखेज्जगुणा ॥
वृ. ‘कइ णं भंते !' इत्यादि, संस्थानानि - स्कन्धाकाराः 'अनित्थंथे ' त्ति इत्थम् - अनेन प्रकारेण परिमण्डलादिना तिष्ठतीति इत्थंस्थं न इत्थंस्थमनित्थंस्थं परिमण्डलादिव्यतिरिक्तमित्यर्थः, 'परिमंडला णं भंते! संठाण' त्ति परिमण्डलसंस्थानवन्ति भदन्त ! द्रव्याणीत्यर्थ ।
३७३
‘दव्वट्टयाए’त्ति द्रव्यरूपमर्थमाश्रित्येत्यर्थः 'पएसट्टयाए 'त्ति प्रदेशरूपमर्थमाश्रित्येत्यर्थः 'दव्वट्ठपएसट्टयाए 'त्ति तदुभयमाश्रित्येत्यर्थः 'सव्वत्थोवा परिमंडलसंठाणे 'ति इह यानि संस्थानानि यत्संस्थानापेक्षया बहुतरप्रदेशावगाहीनि तानि तदपेक्षया स्तोकानि तथाविधस्वभावत्वात् ।
तत्र च परिमण्डलसंस्थानं जघन्यतोऽपि विंशतिप्रदेशावगाहाद्बहुतरप्रदेशावगाहि वृत्तचतुरनत्र्यम्नायतानि तु क्रमेण जघन्यतः पञ्चतुस्त्रिद्विप्रदेशावगाहित्वादल्पप्रदेशावगाहीन्यतः सर्वेभ्यो बहुतरप्रदेशावगाहित्वात्परिमण्डलस्य परिमण्डलसंस्थानानि सर्वेभ्यः सकाशात्स्तोकानि, तेभ्यश्चक्रमेणान्येषामल्याल्पतरप्रदेशावगाहित्वात्क्रमेण बहुतरत्वमिति सङ्ख्येयगुणानि तान्युक्तानि
'अनित्थंथा संठाणा दव्वट्टयाए असंखेज्जगुण 'त्ति अनित्थंस्थसंस्थानवन्ति हि परिमण्डलादीनां द्वयादिसंयोगनिष्पन्नत्वेन तेभ्योऽतिबहूनीतिकृत्वाऽसङ्ख्यातगुणानि पूर्वेभ्य उक्तानि, प्रदेशार्थचिन्तायां तु द्रव्यानुसारित्वापठप्रदेशानां पूर्ववदल्पबहुत्वे वाच्ये, एवं द्रव्यार्थप्रदेशार्थचिन्तायामपि, विशेषस्त्वयं - द्रव्यतोऽनित्थंस्थेभ्यः परिमण्डलानि प्रदेशतोऽसङख्येयगुणानीत्यादि वाच्यमिति । कृता सामान्यतः संस्थानप्ररूपणा, अथ रत्नप्रभाद्यपेक्षया तां चिकीर्षु पूर्वोक्तमेवार्थं प्रस्तावनार्थमाह
मू. (८७१) कति णं भंते! संठाणा पन्नत्ता ?, गोयमा ! पंच संठाणा पं० - परिमंडले जाव आयते । परिमंडला णं भंते! संठाणा किं संखेज्जा असंखेज्जा अनंता ?, गोयमा ! नो संखे० नो असं० अनंता, वट्टा णं भंते! संठाणा किं संखेज्जा ० ?, एवं चेव एवं जाव आयता ।
इमीसे णं भंते! रयणप्पभाए पुढवीए परिमंडला संठाणा किं संखेज्जा असंखे० अनंता ?, गोयमा ! नो असंखे० अनंता, वट्टा णं भंते! संठाणा किं संखे० असं० एवं चेव, एवं जाव आयया सक्करप्पभाए णं भंते! पुढवीए परिमंडला संठाणा एवं चेव एवं जाव आयया एवं जाव अहेसत्तमाए सोहम्मे णं भंते! कप्पे परिमंडला संठाणा एवं चेव एवं जाव अच्चुए, गेविज्जविमाणा णं भंते! परिमंडलसंठाणा एवं चेव, एवं अनुत्तरविमाणेसुवि, एवं ईसिपब्भाराएवि ॥
जत्थ णं भंते ! एगे परिमंडले संठाणे जवमज्झे तत्थ परिमंडला संठाणा किं संखेज्जा असंखेज्जा अनंता ?, गोयमा ! नो संखे० नो असं० अनंता ।
वट्टा णं भंते! संठाणा किं संखेज्जा असं० चेव एवं जाव आयता । जत्थ णं भंते! एगे वट्टे संठाणे जवमज्झे तत्थ परिमंडला संठाणा एवं चेव वट्टा संठाणा एवं चेव एवं जाव आयता, एवं एक्केक्केणं संठाणेणं पंचवि चारेयव्वा, जत्थ णं भंते! इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए एगे परिमंडले संठाणे जवमज्झे तत्थ णं परिमंडलासंठाणा किं संखेज्जा पुच्छा, गोयमा ! नो संखेज्जानो असंखेज्जा अनंता ।
वट्टा णं भंते! संठाणा किं संखे० पुच्छा, गोयमा ! नो संखे० नो असंखेज्जा अनंता एवं चेव जाव आयता, जत्थ णं भंते! इमीसे रयण० पुढवीए एगे वट्टे संठाणे जवमज्झे तत्थ णं परिमंडला
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org